.
................. TWENTEPAD
........... Tubbergen – Oldenzaal = 45 km

Dal van de Mosbeek:
( inclusief de Manderheide)

Het Dal van de Mosbeek ligt op de westflank van de stuwwal van Ootmarsum (en in de Slenk van Reutum).
Het bestaat uit het beekdalletje van de Eendenbeek en
het beekdal van de Mosbeek.
Het beekdalletje van de Eendenbeek heeft langs de beek grasland en op de flanken bos, akkers en relicten van heideterreinen.
Het brongebied van de Eendenbeek ligt in Duitsland en is sterk vergraven en ontwaterd.
In poelen langs de Eendenbeek komt de kamsalamander voor.
Het brongebied van het dal van de Mosbeek is bekend om zijn door bronnetjes gevoede en zeer goed ontwikkelde schraallandjes. De midden- en benedenloop van de Mosbeek stroomt hoofdzakelijk door agrarische gronden.
De Mandermaten staan bekend om haar kleinschalige landschap met houtwallen waarin het vliegend hert voorkomt.
In het noordwesten van het dal liggen de Mandercirkels (vroeger graanvelden, tegenwoordig heischraalland) en de Manderheide (droge heide, in eigendom van particulier Jannink).

.. moderneboermarkeontfermtzichovermanderheide1compressed.pdf

Cirkels van Jannink Boek Het Landschap 47...

Springendal:
( inclusief de Paardenslenkte en de Bronnen)

Het Springendal ligt aan de oostzijde van de stuwwal van Ootmarsum.
De Springendalsebeek heeft twee bovenlopen, de noordelijke en de zuidelijke bovenloop. In deze bovenlopen komt de beekprik voor. De beek wordt gevoed door een aantal bronkoppen. Na ongeveer 600 meter voegen de bovenlopen zich samen tot een middenloop.
In de midden- en benedenloop wordt de beek nog gevoed door enkele bronvijvers en bronnen waarna de beek uiteindelijk uitmondt in de Hollander Graven.
In het Natura 2000-gebied wordt de beek omgeven door heide (de twee bovenlopen), bossen en schaalgraslanden. Met name langs de zuidgrens van het Natura 2000-gebied liggen agrarische gronden in het intrekgebied van de beek. Een deel van de zuidelijke bovenloop ligt in agrarisch gebied en is hier tot een sloot vergraven. Deze watert via een betonnen bak af op het retentiebekken dat onder aan “de strengen” ligt.
Aan de noordzijde van de Hooidijk (een verharde weg midden door het gebied) ligt de Paardenslenkte, een groot heideterrein bovenop de stuwwal.
Ten oosten van de Paardenslenkte ontspringt de Brunninkhuizerbeek.

..:

...

Bloemrijke hooilanden:

..........

Elzenbroekbossen:

...........

Dal van de Mosbeek:

Langzaam welt het water uit de grond op. Onophoudelijk. Eerst creëert het een grote plas en stroomt daarna traag naar beneden, waar het in een smal gootje verder gaat. Hier beginnen verschillende stroompjes die samen de Mosbeek vormen. Aan deze ‘kraantjes’ in de aarde bovenop de stuwwal van Ootmarsum hebben we het wonderschone landschap van het Dal van de Mosbeek te danken. Door een fascinerende speling van natuurkrachten liggen de bronnen hoger dan gebruikelijk. Schollen van ondoordringbaar keileem zijn duizenden jaren geleden door het geweld van schuivend ijs scheef komen te liggen. Ze leiden regenwater dat in de omgeving valt naar het oppervlak. Vanuit de bronnen op zo’n 60 meter boven NAP stroomt het water kronkelend door het landschap naar de Regge.

Zeldzaamste juweel
De stromen kalkrijk water uit de bronnen hebben gezorgd voor een ongekende natuurlijke rijkdom. In het brongebied vind je echte koekoeksbloem, beenbreek, orchideeën, klokjesgentiaan, armbloemige waterbies, veenmossen, parnassia en de zeldzame combinatie van vlozegge en vetblad. In de lager gelegen, waterrijke bossen bosbies, dotterbloem, bittere veldkers en goudveil. ’s Zomers schieten libellen – beekoeverlibel, weide - beekjuffer en breedscheenjuffer – boven en langs het water heen en weer. Boven de bloemen en langs de bosranden zie je de mooiste vlinders: kleine ijsvogelvlinder, kleine vuurvlinder en bruine vuurvlinder

hetbegintbijdebronnenvandemosbeek3compressed-2

http://docplayer.nl/110345546-Dal-van-de-mosbeek-16-km.html

Stuwwallen van Oost-Twente:

Voorlaatste ijstijd (Saalien) (230.000 - 130.000 j. geleden)

Twee stuwwallen:
De stuwwallen (opgestuwde heuvelruggen) stammen uit de voorlaatste ijstijd. De ijslobben volgden toen bij hun opmars de bestaande rivierdalen, schuurden deze diep uit en stuwde zeer oude kleien en zanden op tot zogeheten stuwwallen.

Een zo'n ijslob was aktief in het voormalige Dinkeldal en is verantwoordelijk voor het ontstaan van het meer dan 100 m diepe bekken van Nordhorn met aan de westzijde de stuwwal van Ootmarsum en de stuwwal van Oldenzaal.

In Oost-Twente liggen de stuwwallen van Ootmarsum en Oldenzaal.
Het bekken van Nordhorn ligt waar nu de Dinkel stroomt.
De stuwwallen zijn afgebeeld met stuwrichting (de strekkingslijnen).
Deze twee stuwwallen zijn minder hoog en minder groot dan die in Midden-Nederland.
Hoogste punt op de stuwwal van Ootmarsum is de Poaschenberg (89 m+NAP),
en op de stuwwal van Oldenzaal is dat de Tankenberg (85 m +NAP).


Keileem:
Nadat de stuwwallen van Ootmarsum en Oldenzaal waren gevormd bleef het ijsfront schuiven. Zelfs zodanig dat het ijs over de stuwwallen heen werd geduwd. De stuwwallen werden hierdoor afgevlakt en er werd een laag keileem op de stuwwal afgezet. Dit is een mengsel van keien, stenen, zand, leem en klei, dat door het landijs door elkaar gekneed is.

.... De stuwwal en de ervoor liggende smeltwaterzanden worden
..........overreden door het oprukkende ijsfront.
..........1. Het reliëf van de stuwwal wordt gladgestreken.
..........2. Op en voorbij de stuwwal wordt ook keileem afgezet.onder het ijs.

Laatste ijstijd (Weichselien) (100.000 - 10.000 jaar geleden)

Dekzand:
In de laatste ijstijd bereikte het ijs ons land niet. Wel heerste er zo nu en dan een ijzig toendra-klimaat. De wind had vrij spel op de onbegroeide bodem en joeg zand en stof uit noordelijker streken naar onze contreien. Zo werd over een groot deel van Twente een pakket dekzand afgezet, variërend van een enkele decimeters dik laagje tot metershoge dekzandruggen.

Erosiedalen:
In de laatste ijstijd was er permafrost en dat maakte de bodem ondoorlatend. Als gevolg daarvan moest smeltwater langs de oppervlakte afstromen. Hierdoor werden op de hellingen de zogenaamde erosiedalen uitgeschuurd.
Door de bijzondere omstandigheden op de stuwwal van Ootmarsum met gestuwde oude kleien uit het Tertiair treden daar op de flanken bronnen uit. En hun bronbeken voeren het water door die erosiedalen naar beneden.
Enige bronbeken passeren we onderweg:
aan de westzijde van de stuwwal: Mosbeek en Hazelbekke,
aan de oostzijde: Springendalbeek (zie kaart).
Elders in Nederland worden deze dalen ‘droogdalen’ genoemd: het water zakt daar immers gewoon weg in de ontdooide en poreuze ondergrond. Maar niet in Oost-Twente. Daar zijn de tertiaire kleilagen ondoorlatend, waardoor hier wél beekjes in de erosiedalen stromen.

Een gedeelte van de stuwwal van Ootmarsum met aan weerszijden de erosiedalen die in de laatste ijstijd door smeltwater zijn uitgesleten.
Het stuwwal-reliëf kent hoogteverschillen tot 50 meter (Linksonder zien we de hoogtelijn van 20 m en middenboven die van 70 m). Dit geeft een lieflijk glooiend landschap.

www.geo.vu.nl/~huik/ijstijd.html#Wat_zijn_ijstijden
(Vooral het hoofdstukje Nederland tijdens de ijstijden.)

https://edepot.wur.nl/333526

Uitleg Oost-Twentse stuwwallen.pdf

Manderheide met Mandercirkels:

Heide en Jeneverbessen bij de Mandercirkels.


De Mandercirkels die de textielfabrikant Jannink uit Enschede bij de grens liet aanleggen. Ze lijken magisch, maar het zijn gewoon voormalige akkers die door de toenmalige eigenaar rond werden gemaakt.
( Jannink had in Noord-Amerika gezien dat ronde akkers voordelen hadden t.o.v. rechthoekige. Ze konden dan spiraalvormig worden bewerkt zonder de machines te keren.)
Tegenwoordig zijn de cirkels weer heide, zoals Twente vroeger voornamelijk heide was. Maar het gaat niet zonder slag of stoot. Landschap Overijssel moet beheersmaatregelen nemen zoals begrazen/maaien, branden en afplaggen om de heide te behouden.

Zie verder https://nl.wikipedia.org/wiki/Mandercirkels

Routebeschrijving:

Mosbeek-paadje (kaart 5).
Hier zouden veel terreinbeheerders in Nederland eens moeten komen kijken. Dergelijke leuke paadjes hebben we veel te weinig.

Noordelijke Manderheide (kaart 6).
Je zag er echte Struikhei en geen gras.

Galgenberg (kaart 6).
Langs het noord-zuid lopende deel van de grens met Duitsland ligt
een brede zone gestuwde grove, grindrijke afzettingen.
De ongeveer 70 m hoge Galgenberg vormt er het hoogste punt.

Paardenslenkte (kaart 8).
Ook deze had prachtige Struikhei en geen vergrassing.
Wel typisch nederlands om de wandelaars géén leuk kronkelpaadje te geven over zo'n heideveldje. We moeten het weer doen met een recht, breed bospad naar de brandtoren.

Brandtoren (kaart 8).
Hier bevind je je op de scheiding van twee stroomgebieden: dat van de Regge en dat van de Dinkel.
Westwaarts wateren de beekjes af op het riviertje de Regge. Dit doet o.a. de Mosbeek, waarmee we de wandeling begonnen.
Oostwaarts stromen de beken naar het riviertje de Dinkel.
Een voorbeeld hiervan is de Springendalbeek.

Natuurreservaat Springendal (kaart 8).
Een natuurgebied met vochtige weilandjes, hooilandjes, meertjes,
moerasbosjes en beekdalletjes.
Bovenop de stuwwal zakt het regenwater gemakkelijk weg.
Als grondwater stroomt het daarna af over een ondoorlatende laag.
Het treedt daarna uit op de flank van de stuwwal in bronnen.
Deze worden hier springen genoemd; In de Veluwe: sprengen.
Ze voeden het kleine beekje, waarlangs watermolens zijn gebouwd
o.a. de Molen van Bels.

Bronnen (kaart 8).
Hier heb ik wild gekampeerd.
De morgen daarop struinde ik vanaf die Bronnen dwars door het terrein noordoostwaarts. Eerst langs het kleine stroompje dat er door gevoed wordt, en daarna over Het Onland. Het was er prachtig. Al snel kom je bij een prikkeldraad midden in het bos. Iets verder oostwaarts zie je enkele villa's liggen. Hier tussendoor lopend kom je weer op de officiële route.
Op deze manier ervaar je pas goed hoeveel minder kwaliteit zo'n
officiële route heeft. Ze is te breed en te recht. Bij smalle, kronkelende paadjes ervaar je de natuur veel intenser.

Ootmarsum (kaart 9).
Dit mooie dorpje ligt op de oostelijke flank van de stuwwal.

Kuiperberg (kaart 9).
Dit goede uitzichtpunt ligt ten westen van Ootmarsum.
De stuwwal van Ootmarsum en de stuwwal van Oldenzaal zijn
ooit een geologische eenheid geweest.
Hieraan kwam een einde toen een honderden meters dikke ijslob
gedurende de laatste ijstijd vanuit het Dinkeldal die lange stuwwal
ten zuiden van Ootmarsum heeft doorbroken.
Hierdoor ontstond er een slenk, waar de mensen later dankbaar
gebruik gemaakt hebben bij het graven van het
kanaal Almelo - Nordhorn.
Sinds de sluiting in 1960 heeft het kanaal zich tot een natuurgebied
ontwikkeld met vele soorten bloemen, vissen en vogels.
Het is omzoomd door oude beuken- en eikenbomen.

Hunenborg (kaart 10).
Bij het verlaten van Ootmarsum heeft de route een kleine dip, maar vanaf de Hunenborg wordt ze weer beter.

Volther Beek (kaart 11).
Het woord "Beek" is wel wat veel eer voor zo'n kaarsrecht "zijkanaal."

Houtzaagmolen van Singraven (kaart 11).
De weg er naar toe is in het weekend erg druk.
Het is mij een raadsel waarom er geen voetpaadje mogelijk is verderop in het terrein.

Riviertje de Dinkel (kaart 12).
Na Beuningen volgde een mooi voetpad langs dit prachtige
meanderende riviertje.

Stuwwal van Oldenzaal (kaart 13).
Deze werd "bedwongen" onderweg naar Oldenzaal.
De hoogste top is hier de Tankenberg (ong. 80 m).
Je merkte nauwelijks iets van het stijgen van het mooie pad.

De wandeling werd door mij beëindigd in Oldenzaal, want het traject Oldenzaal - Almelo is duidelijk minder in kwaliteit.

Beiden te bestellen bij:
Reisboekwinkel de Zwerver
(webshop voor reisgidsen en landkaarten) 

Overnachting:
Voor mooi gelegen vakantiehuisjes in de natuur
ga je naar Natuurhuisje.nl

Deze wandelsite is niet-commercieel, onafhankelijk en gratis. Dat is enkel mogelijk door steun van de bezoekers.

Heb je hier goede info gevonden, toon dan je waardering door een kleine donatie voor het vele werk.
Zo kan de website ook gratis blijven en uitgebouwd worden!

......................................

Betaal met deze knop in een paar klikken via je eigen PayPal-saldo.
Heb je zelf nog geen PayPal-rekening, dan kun je toch via PayPal vanaf je creditcard geld overmaken.

Uiteraard kun je ook doneren door overschrijving op mijn
ING-bankrekening:

IBAN : NL38 INGB 0003 5057 89
BIC : INGBNL2A
t.n.v. P. C.M. Smulders.

Reactie van Kees Mees:

Dat laatste stuk overslaan, daar kan ik me helemaal in vinden Piet.
Ik was er afgelopen november.

Het was overigens wel leuk om de Paardenslenkte en het Sprengendal weer eens terug te zien, maar dan in een heel ander jaargetijde. ('t Naoberpad overlapt daar namelijk 't Twentepad)

http://www.flickr.com/photos/28456272@N00