.
................. TREKVOGELPAD
... Bergen aan zee – Usselo (bij Enschede) = 400 km
.

Bekende buitenlandse langeafstandspaden beter gemarkeerd dan
veel Nederlandse:

Voorbeelden van deze zéér goed gemarkeerde paden zijn:
- Fernwanderwege (voorbeeld: Rheinsteig),
- Sentiers de grande randonnée (voorbeeld: GR5 ),
- National Trails (voorbeeld: Cotswold Way).
Ze zijn echt perfect. Je kunt ze bijna helemaal lopen door louter de
markering in het terrein te volgen. Je hebt dus nauwelijks kaart en
routebeschrijving nodig.

Waarom een aantal Nederlandse paden, zoals het Trekvogelpad,
aanzienlijk slechter gemarkeerd zijn, is mij een raadsel.
( Het Pieterpad is wel goed en kan zich meten met het buitenland. )

De Rijp en Broek in Waterland behoren tot de allermooiste dorpen van Nederland. Zie hiervoor:

Lage Vuursche behoort tot de allermooiste dorpen van Nederland.
Zie hiervoor:

Stuwwallen omsluiten glaciale bekkens:

1. Stuwwallen zijn de opvallendse landschapsvormen die het landijs
van de Saale-ijstijd heeft achtergelaten. Het zijn doorgaans langgerekte heuvels die door de ijslobben zijn opgestuwd - vandaar de naam.

De grootste stuwwallen liggen in Midden-Nederland op de plek waar
het ijs tot staan kwam. Daartoe behoren o.a. Utrechtse Heuvelrug ,
Oost-Veluwestuwwal, Sallandse Heuvelrug, Montferland, en de
Heuvels tussen Nijmegen en Mook.

Zo'n stuwwal is vele kilometers lang en soms meer dan 100 m hoog.
Dat maakt wel duidelijk welke enorme krachten tijdens de landijs-
bedekking aan het werk zijn geweest.

De stuwwallen zijn meestal opgebouwd uit rivierafzettingen die al
voor de vergletsjering aanwezig waren. De oorspronkelijk horizontaal
afgezette lagen rivierklei, zand en grind zijn omhooggedrukt, gekanteld
en soms geplooid.

2. De glaciale bekkens ontstonden doordat ijslobben zich diep in de
bodem ingroeven. Hierbij ontstonden diepe, langgerekte laagten.
Deze glaciale bekkens zijn na het afsmelten van het landijs opgevuld
met allerlei soorten afzettingen.

• Groen = stuwwallen ........................ M = Montferland .........................
• Blauw = glaciale bekkens ................ N = Stuwwal Nijmegen-Mook ..
.......................................................... O = Oost-Veluwestuwwal
.......................................................... S = Sallandse Heuvelrug
.......................................................... U = Utrechtse Heuvelrug

Vorden behoort tot de allermooiste dorpen van Nederland.
Zie hiervoor:

Van dag tot dag:
.................................................................................................... km

. 1. Bergen aan Zee (busstation) ― Alkmaar (station) ................... 19½
. 2. Alkmaar (station) ― Noordeinde (bushalte) ............................. 19½
. 3. Noordeinde (bushalte) ― Haaldersbroek (bushalte) ................. 19
. 4. Haaldersbroek (bushalte) ― Landsmeer (bushalte) .................. 17
. 5. Landsmeer (bushalte) ― Ransdorp (bushalte) .......................... 21
. 6. Ransdorp (bushalte) ― A'dam (metrohalte Gaasperplas) ......... 22
. 7. A'dam (metrohalte Gaasperplas) ― station Naarden-Bussum . 23
. 8. station Naarden-Bussum-Hilversum bush. De Heidebloem ..... 16
. 9. Hilversum (bushalte De Heidebloem) ― station Soest-Zuid .... 23
10. station Soest-Zuid ― Austerlitz (bushalte; niet op zondag) ..... 16
11. Austerlitz (bushalte) ― Langbroek (bushalte) ........................... 19
12. Langbroek (bushalte) ― Amerongen (bushalte) ....................... 17
13. Amerongen (bushalte) ― Rhenen (station) ............................... 18
14. Rhenen (station) ― station Ede-Wageningen ........................... 23
15. station Ede-Wageningen ― Otterlo (bushalte 't Lage Veld) ..... 21
16. Otterlo bushalte 't Lage Veld―Hoenderloo bushalte De Krim . 20
17. Hoenderloo (bushalte De Krim) ― Loenen (bushalte) ............ 19½
18. Loenen (bushalte) ― Brummen (station) .................................. 16
19. Brummen (station) ― Vorden (station) ..................................... 23
20. Vorden (station) ― Ruurlo (station) .......................................... 14
21. Ruurlo (station) ― Eibergen (bushalte) ..................................... 23
22. Eibergen bushalte―Haaksbergen Oostendorper Watermolen
..... Neem 's avonds een B & B tegenover de Oostendorper
..... Watermolen (of in Haaksbergen) en loop de volgende dag
..... de laatste etappe:
23. Haaksbergen Oostendorper Watermolen―Usselo bushalte ... 22

Benodigde wandelgids:

www.nivon.nl/wandelen/gidsen-en-kaarten/
....

Overnachting:
Voor mooi gelegen vakantiehuisjes in de natuur
ga je naar Natuurhuisje.nl

... Deze wandelsite is niet-commercieel, onafhankelijk en gratis.
... Dat is enkel mogelijk door steun van de bezoekers.
...
... Heb je hier goede info gevonden, toon dan je waardering door een
... kleine donatie voor het vele werk.
... .Zo kan de website ook gratis blijven en uitgebouwd worden!

...............................................

....Uiteraard kun je ook doneren door overschrijving op mijn
.. ING-bankrekening:

.. IBAN : NL38 INGB 0003 5057 89
.. BIC : INGBNL2A
.. t.n.v. P. C.M. Smulders.

Voor de liefhebber:
extra info over de mooie landschappen onderweg.

Wat het Trekvogelpad zo bijzonder maakt, is z'n aaneenrijging van
mooie landschappen. Je passeert achtereenvolgens:

• Duinen (krt. 1 en 2 in je wandelgids)
- De huidige duinen begonnen zich pas in de Middeleeuwen te vormen.
- Ze variëren sterk in in breedte. Hier bij Bergen aan Zee zijn ze
. meerdere kilometers breed.
- Bij Bergen ligt ook de scherpe grens tussen de zgn. kalkrijke duinen,
. die tot in Frankrijk doorlopen, en de kalkarme duinen die tot in
. Denemarken reiken.
. Dit wordt veroorzaakt door de loop van de zeestromen die schelpen
. aanvoeren.
- Het verschil in kalkgehalte is duidelijk waarneembaar in de vegetatie.
. Struiken als Duindoorn, Wilde liguster en Wilde kardinaalsmuts treffen
. we in de kalkrijke duinen aan, terwijl in de kalkarme delen plaatsen
. met heide ( 3 soorten) en struikgewas van Kruipwilg en Geoorde wilg
. worden gevonden.
- Een verschil in kalkgehalte is in brede duingebieden ook te zien
. tussen de zeereep en de binnenduinen. Deze laatste zijn inmiddels
. zo oud dat veel van de. kalk in de bodem is opgelost en uitgespoeld.
- Een andere gradiënt is zichtbaar in de vegetatie. In de zilte,
. winderige buitenduinen is de vegetatie soortenarm, laag en
. pleksgewijs afwezig.
. Meer landinwaarts komen meer struiken voor en uiteindelijk zelfs
. bos met een. rijke onderbegroeiing.
- Op de overgang van binnenduin naar het veengebied en hier en daar
. ook op de strandwallen is een hele reeks landgoederen aangelegd
. met de bijbehorende parkbossen.

• Strandwallen- en strandvlaktes (krt. 2 t/m 4)
- Landinwaarts van de huidige kust vinden we een reeks strandwallen,
. welke in vroegere perioden de kustlijn vormden.
. Ze zijn door het afgraven van zand nauwelijks hoger dan de
. omgeving,
. wel hebben ze een ander grondgebruik (tuinbouw, vooral
. bloembollen- en lelie-cultuur).
. Tussen deze zandige strandwallen liggen de voormalige, venige
. strandvlaktes. Deze zijn nu in gebruik als grasland.
- De meeste bestaande dorpen met bijbehorende verbindingswegen
. liggen op de strandwallen, die alle noord-zuid gericht zijn.
. Het lager gelegen veenweidelandschap daartussen is nog steeds
. open en arm aan bebouwing, bomen en oost-west verbindingen.
- Op onze wandelroute zien we twee opvallende strandwallen :
. die van Uitgeest - Akersloot en die van Limmen - Heilo - Alkmaar.

• Veenweidegebieden en droogmakerijen (krt. 5 t/m 16)
- Achter de duinen strekt zich een landschap uit dat enkele eeuwen
. geleden nog bestond uit een mozaïek van drassige landerijen en
. meren.
- Onze ondernemende voorouders hebben de meeste meren droog-
. gelegd, de zgn. droogmakerijen (Schermer, Beemster, Purmer,
. Wijde Wormer, IJpolders en de Haarlemmermeerpolder)
- In de veenweidegebieden (het tussenliggende gebied; 'oude land')
. is de drassige, slappe veenbodem er de oorzaak van, dat de veeteelt
. hier van oudsher de belangrijkste wijze van bodemgebruik is geweest.

• Amsterdamse stadsrand (krt. 16 t/m 19)

• Gooi en Vechtstreek (krt. 20 t/m 24)
- De hooggelegen zandgronden van het Gooi en de laaggelegen veen-
. gronden van de Vechtstreek vormen twee zeer verschillende
. landschappen.
- Toch is er een goede reden om ze samen te vatten in één hoofdstuk.
. In hun historische ontwikkeling immers heeft een gemeenschappelijke
. factor het aanzien van beide gebieden sterk beïnvloed: de stad
. Amsterdam. Enkele voorbeelden:
.. - het landschap aan weerszijden van het riviertje de Vecht is voor een
......belangrijk deel beïnvloed door de turfwinning t.b.v. A'dam
.. - terwille van de Amsterdamse bouwactiviteiten is in het verleden
.....zand afgegraven in het Gooi.
- Het Gooise landschap is een stuwwallenlandschap.
. In de Saale-ijstijd werd het Gooi bedekt met ijs dat vanuit oostelijke
. richting oprukte. Door deze stuwing ontstond reliëf in de vorm van
. stuwwallen. Ze zijn min of meer noord-zuid gericht.
. Erosie en sedimentatie hebben dit reliëf later weer voor een groot deel
. tenietgedaan.
. Aan weerszijden vinden we overgangsgebieden naar laaggelegen
. polders, gevormd door smeltwaterzandwaaiers en dekzandruggen,
. eveneens ontstaan tengevolge van de werking van het landijs uit de
. ijstijd.
- In het Gooi kan ook een zanderijenlandschap worden onderscheiden;
. vooral aan de westkant van de stuwwallen is in de loop van de
. laatste drie eeuwen enorm veel zand weggegraven.
- Het Vechtplassengebied is een westelijk en oostelijk van de
. Utrechtse Vecht gelegen laagveenmoerasgebied.
. Door ontginning en vervening heeft de mens een duidelijk stempel
. op dit landschap achtergelaten. De Vinkeveense, de Ankeveense en
. de Loosdrechtse Plassen en het Naardermeer (een natuurlijk meer
. dat dus niet door vervening is ontstaan) zijn omringd door uitgestrekt
. polderland met voornamelijk weilanden.

• Utrechtse Heuvelrug (stuwwallenlandschap)
.. ( krt. 25 t/m 32 ... en ... krt. 36 t/m 38)
- De Utrechtse Heuvelrug is een meer dan 60 meter hoge stuwwal van
. wisselende breedte. De rug bestaat uit zand en grind dat in de Saale-
. ijstijd werd opgestuwd. door de sterke bulldozerwerking van de
. noordelijke landijsmassa's.
. De rug is mineraalarm en heeft een lage grondwaterstand.
- De heuvelrug is op enige uitzonderingen na onbebouwd.
. Alleen langs de oude weg Utrecht - Amersfoort liggen de plaatsen
. De Bilt en Bilthoven.
. De bebouwing vinden we vooral aan de voet, aan de weg
. Zeist- Rhenen. Hier liggen nog steeds goed herkenbare esdorpen.
- Buiten de dorpen staat een groot aantal buitenhuizen temidden van
. prachtige parken met een rijke flora en fauna.
. Dit landschap van oude esdorpen, buitenhuizen, parken en bossen
. werd in de jaren dertig de Stichtse Lustwarande genoemd.
- De buitens zijn omgeven door een nog vrij goed bewaard gebleven
. kleinschalig kampen- of hoevenlandschap met singels, houtwallen,
. geriefhoutbosjes,. bolle akkers en stukjes heide.

• Kromme-Rijngebied (rivierlandschap) (krt. 33 t/m 35)
- Het is een zwak golvend gebied, waar het onbedijkte riviertje de
. Kromme Rijn doorheen kronkelt.
. Eens was dit riviertje de 100 m brede hoofdstroom van de Rijn;
. nu is ze nog maar nauwelijks 10 m breed.
- Karakteristiek voor deze streek is het reliëf, gevormd door de relatief
. hoge, zandige oeverwallen en de lage, natte kommen met zware
. klei.
- De oeverwallen zijn van oudsher bewoond. Ook het wegennet loopt
. voor grootste deel over de oeverwallen.
- De moderne tijd heeft dit gebied vrij ongeschonden gelaten.
. Oude boerderijen, fraaie kastelen en landhuizen staan op de gelijk-
. vormige percelen aan de dijk langs de wetering, temidden van een
. landschap, dat zijn kleinschaligheid dankt aan de regelmatige af-
. wisseling van graslanden, parkbossen en essenhakhout-complexen.

• Gelderse Vallei (krt. 39 en 40)
- In het zuidelijke deel van de Gelderse Vallei zien we een landschap
. van langgerekte percelen (slagen). Deze zijn ontstaan bij de ontginning
. van.het veen.
- Voor de ontwatering naar de Rijn werd het riviertje de Grift
. gekanaliseerd.en.heet sindsdien Valleikanaal.

• Veluwe (stuwwallenlandschap) (krt. 41 t/m 50)
- Onze Veluwe-route passeert:
- de Edese stuwwal
- een sandr ( spoelzandvlakte ; Eng: outwash plain) (de Ginkelse Heide)
- de stuwwal van de oostelijke Veluwe.

• IJsseldal (rivierlandschap) (krt. 51 en 52)
- Het IJsseldal is een betrekkelijk smal rivierdal, waarin de IJssel met
. vele grote en kleine bochten noordwaarts stroomt.
- De uiterwaarden bestaan voornamelijk uit graslanden. Ze worden
. gekenmerkt door een grote verscheidenheid van hoge en lage delen
. met o.a. oude rivierlopen, moerassige laagten en zandige richels.
- Er is ook veel afwisseling door begroeiingen van meidoornhagen,
. griendbosjes, populieren en knotwilgen. En in sommige delen
. complexen uitgetichelde kleiputten en op een enkele plaats een diepe
. zandwinningsplas.
. (Toevallig heeft het Trekvogelpad een route, waar weinig van
. bovenstaande te zien is)

• Achterhoek (krt. 53 t/m 59)
- De Achterhoek is een lichtgolvend dekzandlandschap dat via vele
. beken afwatert op de IJssel.
- Rond Vorden liggen veel oude landgoederen afgewisseld met
. kleinschalig boerenland.
- Hier heeft men verspreid liggende akkers en weilanden, omzoomd
. door boomsingels en houtwallen.
- Door ruilverkaveling is het vooral buiten de landgoederen opener
. geworden.

• Twente (krt 60 t/m 63)
- Vlak bij de grens met Duitsland vinden we de laatste restjes
. 'levend' hoogveen, het Haaksbergerveen (en Buurserveen).
- In zo'n door keileem (grondmorene) afgesloten 'kuipveen' blijkt het
.. mogelijk de vroegere toestand terug te roepen door het afvloeiende
.. regenwater af te dammen.
. Het veen groeit er weer ten koste van de berken, die geen natte
. voeten verdragen.

Extra achtergrondinformatie voor de liefhebber:

De wandelgids geeft weinig achtergrondinformatie bij de diverse routepunten. Daarom geef ik hier wat aanvullingen uit andere wandel- en fietsgidsjes en excursiegidsen van de Universiteit Utrecht.

• Duinen (krt. 1 en 2 in je wandelgids)
- Officieel begint het pad bij het Zeehuis. Dit koloniehuis stamt uit
.. het begin. van.de vorige eeuw en was bedoeld om 'bleekneusjes'
.. (kinderen, vooral uit. de grote. steden) op krachten te laten komen.
.. Sinds 1961 is het een. natuurvriendenhuis van het Nivon.
.. Mijn startpunt ligt echter 500 m westwaarts,
.. n.l. op het strand.
.- Bij de Verbrande Pan op de kaart loop je over een trapje omhoog
.. naar een. bank met een uitzichtpunt. Je kijkt daar over met haar zeer
.. gevarieerde natuur..Zie ook : Ontdek de duinen, blz 133;
.. M.J. Adriani e.a. Uitgave: I.V.N.
...Op het topokaartje zie je ten noorden van de Verbrande Pan valleitjes
.. met Struikhei..(ze zijn licht paars). Dit wijst op kalkarme duinen.
.. Ook Brem wijst daarop.
...Als we verder zuidwaarts lopen, zien we Eenstijlige meidoorn en
.. Duindoorn.. Deze wijzen op kalkrijke duinen.
.- Foto's van het Wimmenummer zeedorpenlandschap
.. zie: . www.keesfloor.nl

... Kaart van de Beemster voor de drooglegging.

.. De inrichting van de nieuwe polder kwam van de tekentafel:
.. een rechthoekig. wegennet en blokvormige kavels. Toch is er in zo'n
.. droogmakerij nog wel. wat. te zien:
.. - langs de ringvaart brede rietkragen,
.. - enkele oorspronkelijke molens,
.. - monumentale en lommerrijke stolpboerderijen. Sommige van
.. die boerderijen. werden door rijke kooplui als zomerverblijf gebruikt
.. en kregen een deftig aanzien.. Een goed voorbeeld daarvan is
.. De Eenhoorn ( b krt 8)

... Stolpboerderij De Eenhoorn in de Beemster.

.. De Beemster-ringvaart werd in 1824 een deel van het Noordhollands
.. Kanaal. Dit kanaal werd aangelegd tussen Amsterdam en Den Helder,
.. zodat de grote zeeschepen gemakkelijker het IJ konden bereiken.
.. In feite ontstond dit kanaal door. het met elkaar verbinden en
.. verbreden van een aantal boezemwateren, zoals. Beemsterringvaart
.. en Schermerringvaart.

- Broek in Waterland (krt. 13)
.. Vroeger welvarend door haringvangst en walvisrederij, later boeren-
.. dorp.. Bij de kerk en haven ligt de oude dorpskern. Het dorp bezit nog
.. veel karakteristieke houten huizen die overwegend in een grijze kleur
.. zijn geschilderd.
.. Behalve de gewone huisjes staan er de rijk uitgevoerde "optrekjes"
.. die de meer. welgestelde inwoners eens lieten bouwen.
.. Je kunt een goede indruk krijgen van dit mooie dorp door de volgende
.. wandeling:
.. Vanaf de kerk door het Leeteinde, linksaf over de brug , en terug door
.. het Roomeinde. Je ziet grote en kleine huizen, rijkversierde gevels,
.. gevelstenen,. mooie tuinen en prieeltjes. Helaas is er bij de watersnood
.. van 1825 veel vernield.
.. Op de stenen lantaarn tussen de brug en de kerk staat aangegeven
.. hoe hoog het water was gestegen.

.. Broek in Waterland.

- De Aeën en Dieën van Waterland-Oost (krt. 14)
.. In dit gebied is weinig turf gewonnen. Het patroon van de vele
.. legakkers ontbreekt hier dan ook grotendeels. De woorden IJ, A,Ae, Ee
.. en Die betekenen allemaal water.
.. De Aeën en Dieën zijn voormalige veenstroompjes. Door het zakken
.. van het. veen en de regelmatige overstromingen van de Zuiderzee
.. groeiden die riviertjes plaatselijk uit tot meren.
.. Het bijzondere van Waterland-Oost is, dat je pal onder de rook van
.. Amsterdam een weldadige landelijke rust vindt. De dorpjes met houten
.. huizen en opvallende. kleuren zijn een lust voor het oog. Kenmerkend
.. zijn ook de smalle, door water. omgeven, bochtige weggetjes die op
.. oude dijkjes liggen.
.. In de rietvelden en graslandjes groeien Orchideeën, Moerasviooltjes
.. en Veenpluis en overal zijn er vogels.

- Zuiderwoude (krt. 14)
.. Zuiderwoude is een langgerekt lintdorp. Het ligt fraai aan de Kerk Ae
.. en. heeft een aardig kerkje op een met bomen begroeide terp.
.. De bebouwing bestaat voor een deel uit typisch Waterlandse
.. boerderijen met een zgn. langhuis waarin de woning, veestal en
.. hooihuis in één rij zijn. gebouwd. Er zijn ook veel "gewone" houten
.. woonhuizen en er komen. stolpboerderijen voor.
.. Er werd veel met hout gebouwd omdat hout. lichter is dan steen,
.. dus zakt het gebouw minder gemakkelijk in het veen.
.. De daken werden gedekt met pannen om regenwater als drinkwater
.. op te vangen; het oppervlaktewater was daarvoor te brak.
.. Zuiderwoude is van oorsprong een vaardorp. Achter de bebouwing
.. loopt een brede sloot, die de landerijen met de erven verbindt.
.. De huidige weg. was aanvankelijk slechts een voetpad. Aan dit
.. verleden als vaardorp herinneren ook de bruggetjes.
.. "Woude" in de naam Zuiderwoude wijst er op dat hier ten tijde van
.. de. ontginning een moerasbos was. In de Middeleeuwen was Holland
.. heel wat boomrijker. Je moet daarbij denken aan moerasbossen met
.. elzen, wilgen en iepen. Veel wouden moesten wijken tijdens de veen-
.. ontginningen. Dorpen werden naar die ontgonnen wouden vernoemd.
.. Bij de ontginningen werd het veen ontwaterd. Hierdoor werd de
.. waterdruk van de zee op het grondwater vergroot en sijpelde via de
.. bodem zoute kwel de polder binnen. Bomen gedijen slecht in brak
.. water, zodat de laatste bomen verdwenen.
.. Nu de Zuiderzee afgesloten is, bestaat er geen zoute kwel meer en
.. kunnen. er weer bomen groeien. Maar door het maaien van de
.. rietlandjes en het. weiden van het vee, krijgen bomen geen kans.
.. Daarvan profiteren de vele. weidevogels.

- Aandammerbrug (krt. 14)
.. Het kronkelende watertje heet de Aandam. Aan weerszijden zie je
.. op rietlandjes riet, lisdodden en wat vlieren en wilgen. Deze rietlandjes
.. zijn door. ophoging van de bodem met plantenresten langzaam uit het
.. water 'opgerezen'. Ze bevinden zich nog nauwelijks hoger dan het
.. water. Deze overgang van water naar land heet verlanding.
.. Het landje tussen het watermolentje en de Aandam ligt iets hoger.
.. Daardoor is het te droog voor riet en lisdodden Ook het bos van wilgen
.. en berken staat op een wat hogere plaats.
...In Waterland is niet veel bos. Door het kappen van hout (vroeger),
.. het. maaien van rietlandjes en het weiden van vee, krijgen bomen
.. geen kans. om te groeien.
.. Ook zijn er tijdens de overstroming van 1916 veel bomen door het
.. zoute zeewater gestorven.

- Ransdorp (krt. 15)
.. De stompe toren staat op een terp. De toren is niet afgebouwd,
.. vermoedelijk omdat hij te zwaar werd voor. de drassige grond.
.. Langs de dorpsweg staan tientallen mooie woonhuizen en.
.. boerderijen.
.. Witgeverfde ophaalbruggetjes geven het dorp een vriendelijk gezicht.

- Durgerdam (krt. 15)
.. In de 15 eeuw legden de Ransdorpers hier een dam in de Die.
.. Er ontwikkelde zich een vissersdorp. De houten huizen staan naast
.. elkaar aan de dijk.
.. Bij de scherpe bocht in de dijk staat een vierkant houten gebouw
.. met kleine. toren. Het heet "de Kapel", maar is nooit als zodanig
.. gebruikt. Het diende. vroeger als. raadhuis.
.. Vergeet niet even te kijken naar het 19de-eeuws zaalkerkje beneden
.. aan de. dijk naast het voetbalveld.

• Amsterdamse stadsrand (krt. 16 t/m 19)

• Gooi en Vechtstreek (krt 20 en 24)

- Weesp (krt. 20)
.. Oud vestingstadje, deel uitmakend van de Waterlinie. Grachten,
.. bruggen,. mooie gevels. Ettelijke bezienswaardige monumenten.
.. Sluizen uit de 16de-eeuw.
- 's-Gravelandse landgoederen (krt. 23)
...( Buitenplaatsen ontstaan op afgegraven stuwwal)
.. In de 17 eeuw kregen 6 rijke Amsterdammers toestemming om het
.. 500. hectare. grote "des Graven Landt" (= het land van de graaf; later:
.. 's-Graveland) te ontginnen. Het dekzand werd afgegraven en over een
.. speciaal hiervoor gegraven kanaal, de 's-Gravelandse Vaart, per
.. trekschuit naar Amsterdam vervoerd.. Daar gebruikte men het voor de
.. stadsuitbreiding.
.. Na ontginning bleef een rechthoekig, laag terrein over, doorsneden
.. met. zanderijvaarten. Het werd verdeeld onder de Amsterdammers.
.. Aanvankelijk richtte men het land in als akkerland, en bouwde men
.. boerderijen..Deze zijn later uitgegroeid tot fraaie buitenplaatsen met
.. mooie tuinen.
.. Delen van de landbouwgrond zijn bewaard gebleven en deden
.. voortaan. dienst als weiland.
.. Intussen groeide langs de 's-Gravenlandse Vaart het dorp uit.
.. Want met de. komst van de buitenplaatsen was er voortaan werk voor
.. arbeiders en ambachtslieden.
.. Op de bosweg ten oosten van de buitenplaatsen kun je zien dat de
.. weilanden van de buitenplaatsen twee á drie meter lager liggen dan
.. de bosweg. Zoveel is er dus afgegraven.

- Spanderswoud (krt. 23)
.. De ondergrond bestaat uit spoelzand bedekt met een laag dekzand.
.. Het is dus niet verwonderlijk dat men ook hier begon af te zanden.
.. Daarvoor is. vanuit 's-Graveland een vaart het Spanderswoud
.. ingegraven. Deze is later omgevormd tot een kronkelige sloot en kreeg
.. daardoor een natuurlijker. aanblik.
.. Opvallend in het Spanderswoud zijn de verspreid liggende kleine
.. heuveltjes.
.. Deze stuifduintjes zijn ontstaan doordat de mens het bos kapte, en de
.. daarop volgende heide te veel gebrand, geplagd en beweid heeft.
.. Hierdoor. kon het dekzand weer gemakkelijk gaan stuiven
.. (Dekzand is immers zelf ooit door de. wind afgezet).
.. Men wil van het Spanderswoud een "zo natuurlijk mogelijk bos"
.. maken.. Daarvoor moeten dennen en sparren plaats maken voor
.. inheemse soorten. als berken, eiken, en beuken. Ook worden
.. afgewaaide takken en omgevallen. bomen niet meer verwijderd.

- Bussumer- en Westerheide (krt. 24)
.. Samen vormen ze het grootste heideveld van het Gooi. Het terrein
.. helt licht. af in de richting van Hilversum. Je bent hier op een sandr
.. (= spoelzandvlakte), d.w.z een complex van smeltwaterafzettingen die
.. in een vlakte vóór het ijsfront zijn gevormd en voornamelijk uit zand en
.. grind. bestaan.
.. Hier ligt onder je voeten een 20 m dik pakket spoelzand dat in de
.. voorlaatste ijstijd vanaf de Larense stuwwal is aangevoerd.
.. De kleine heuveltjes die je ziet, zijn grafheuvels.

- Zuiderheide krt. 24)
.. Deze is kleiner, maar mooier dan de Westerheide. Ze heeft beduidend
.. meer. reliëf.
.. Aan de zuidzijde stonden opvallend veel Amerikaanse krenteboompjes.

• Utrechtse heuvelrug, deel 1 (krt. 25 t/m 32)

- Kasteel Groeneveld (krt. 25)
.. Het heeft een tuin in Engelse landschapsstijl. In de romantiek streefde
.. men de "ideale" natuur na: kronkelende oevers, slingerpaadjes, open
.. ruimten en. hoog opgaande beuken.
- Stuwwal van Baarn tot Doorn (krt. 26 t/m 32)
.. Het stuwwallenlandschap van het Gooi en de Utrechtse Heuvelrug
.. zijn. tegelijkertijd ontstaan in de voorlaatste ijstijd, het Saalien.
.. De rug bestaat. uit zand en grind dat in deze Saale-ijstijd werd
.. opgestuwd door de sterke. bulldozerwerking van noordelijke
.. landijsmassa's.
.. Na de ijstijd raakt het gebied bedekt met bos. Tot de mens met zijn
.. vee verscheen. Hij kapte het bos en lieten het vee op de droge
.. Heuvelrug grazen.
.. Hierdoor ontstonden er geleidelijk heidevelden. Door te veel branden,
.. plaggen en beweiden raakte de grond kaal en ging het zand stuiven.
.. Zo ontstonden in de late middeleeuwen de stuifzanden. De heuvelrug
.. was dus gedurende vele eeuwen een zeer open, vrijwel boomloos
.. landschap.
.. In de loop van de vorige eeuw nam het belang van de heidevelden af
.. door de. ontdekking van kunstmest. Dit maakte de weg vrij voor
.. bebossing van de. ‘woeste grond’. De huidige bossen op de Heuvelrug
.. zijn voor het grootste. gedeelte zo’n 100 jaar geleden aangelegd;
.. oorspronkelijke bossen hebben. we hier niet meer.
.. (Zie verder de beschrijving: stuwwallen blz 68 en 69 wandelgids)

• Kromme Rijngebied (rivierlandschap) (krt. 33 t/m 35)

- Langbroek (slagenlandschap) (krt. 33)
.. - Langbroekerwetering:
.. De Langbroekerwetering is gegraven om de Langbroekerkom te
.. ontwateren.. De wetering vormde de ontginningsbasis voor de cope-
.. ontginning.
.. Zowel in NO als ZW richting komt een opstrekkende verkaveling voor.
.. Ter weerszijden van de wetering werden smalle, ongeveer 1250 m
.. diepe kavels.. afgemeten. Ze werden van elkaar gescheiden door een
.. dwarssloot (slagenlandschap). De boerderijen waren bereikbaar via.
.. bruggetjes.
.. - Ridderhofstad Lunenburg:
.. Deze gerestaureerde woontoren is hèt schoolvoorbeeld van een
.. middeleeuwse donjon. Ze behoort tot de vroegste groep van
.. woontorens, die nog de ingang op de eerste verdieping hadden en
.. toegankelijk waren via een ophaalbrug over de gracht.
.. Deze torens hadden drie verdiepingen met de. begane grond bestemd
.. als voorraadruimte en de overige voor bewoning.
.. - Het dorp Langbroek:
.. Het dorp is langgerekt (een weg- of streekdorp), omdat bij de cope-
.. ontginning de bewoning plaatsvond op de kavels langs de weg.
.. De kerk en brink liggen op een dekzandrug.
.. - Kasteel Walenburg:
.. Het is een van de meest intact gebleven en zuivere voorbeelden van
.. een woontoren. Men kan van buitenaf de boog waarnemen, waarop
.. in de kelder het tongewelf rust. Ook is duidelijk op de derde verdieping
.. de latrine te zien.
.. Het kasteel zelf staat op een vierkant eilandje. Daarachter bevindt zich
.. nog een groter vierkant eiland met een botanische tuin.
.. - Kasteel Sandenburg
.. Dit kasteel is in de 19 e eeuw in neo-gotische stijl herbouwd en oogt
.. door de witte bepleistering sprookjesachtig. Het landgoed is verreweg
.. het grootste in. de omgeving (ca 800 ha). Het omvat loof- en
.. naaldhoutbossen, met wallen. omgeven bouw- en weilanden, wilgen-
.. grienden en essenhakhoutbossen.
.. Kasteel Wallenburg maakt ook deel uit van het landgoed, evenals
.. het poortgebouwtje (tevens duiventoren). Daarnaast een aantal
.. boerderijen, die herkenbaar zijn aan de rood-gele luiken.
.. Ook Sandenburg ligt op een dekzandrug.


. Kasteel Sandenburg.

- Darthuizen (krt. 34) (kampenlandschap)
.. Kampen zijn individuele blokvormige ontginningen met bewoning op
.. de. kavel.. De kavels worden omgeven door houtwallen. Het bodem-
.. gebruik. bestaat uit bouwland op de hogere gronden en grasland op
.. de lagere.

- Broekhuizen (krt. 34)
.. Na brand is het in 1906 herbouwd in neo-klassieke stijl.
.. De tuinaanleg is Engelse landschapsstijl. Het water in het park is
.. afkomstig van de Utrechtse. Heuvelrug (kwelwater).

- Amerongse Bovenpolder (krt. 35) (uiterwaard)
.. We zien hier een strang (= een nevengeul van een rivier binnen een
.. uiterwaard)
.. Voordat het prikkeldraad was uitgevonden, werden ook de weilanden
.. in uiterwaarden door meidoornhagen van elkaar gescheiden.
.. Helaas zijn er in.de vorige eeuw veel gerooid.

- Amerongen
.. Mooi bewaard gebleven dorp, ontstaan rond Kasteel Amerongen.
.. Woontoren ridderhofstad Natewisch. Tabaksschuren. Mooi dorps-
.. plein.. Oude boerderijen.

• Utrechtse Heuvelrug, deel 2 (krt. 36 t/m 38)

- Zandgroeve Kwintelooijen (krt. 37)
.. Hier vind je gestuwde afzettingen. Er zijn schubben met een dikte
.. van 25 m.
.. De stuwing vond plaats in de voorlaatste ijstijd (het Saalien) vanuit
.. het noorden. De totale dikte van de gestuwde afzettingen is 63 m.
.. De stuwing en. verschubbing loopt in de groeve door tot 23 m - NAP

- Grebbeberg (krt. 38)
.. Deze ligt aan de zuidrand van de Utrechtse Heuvelrug. De Rijn heeft
.. hier de stuwwal aangesneden. Vanaf de Grebbeberg heeft men een
.. fraai uitzicht op de uiterwaarden van de Neder-Rijn.

• Gelderse Vallei (krt. 39 en 40)

- De Grift met in het noordelijke stuk de Bennekomse Hooilanden (39)

- De Kraats en Nergena (kampenlandschap en veenontginning ?) (40)

• Veluwe (stuwwallenlandschap) (krt. 41 t/m 50)

- Edese stuwwal (krt. 41)
.. Deze loopt van Lunteren naar Wageningen. Hierop ligt landgoed
.. Hoekelum. en bosgebied De Sysselt.
.. Voor de snelweg werd er een insnijding in de stuwwal gegraven.
.. Daardoor. heb je weinig geluidshinder langs de wandelroute.
.. Spoorlijnen werden vroeger vrijwel horizontaal aangelegd. Dat levert
.. een mooie dwarsdoorsnede door de stuwwal.

- Ginkelse Heide (krt. 42)
.. Ze ligt op een smeltwaterwaaier (sandr) d.w.z een complex van
.. smeltwaterafzettingen die in een vlakte vóór het ijsfront zijn gevormd
.. en. voornamelijk uit zand en grind bestaan.
.. De route ten zuiden van de Ginkelse Heide loopt vlak langs de
.. lawaaiige. snelweg.
.. Kan er niet een route op grotere afstand van die weg gezocht worden?

- Mossel (krt. 43)
.. Deze kleine nederzetting heeft niets met een schelpdier te maken,
.. maar met. mos. Vroeger trokken de herders met hun kuddes de
.. Veluwe over en verbleven dan tijdens de lente en zomermaanden
.. buiten, o.a. rondom het huidige Mossel.
.. Zij bouwden dan hutjes en schuilplaatsen van mos waarin zij de
.. nachten door konden brengen. Uiteindelijk is Mossel een permanente
.. hoeve geworden. De oude landbouwgronden rondom de boerderij zijn
.. reeds vanaf. 1500 in gebruik.
.. Vanaf half jaren negentig zijn de landbouwgronden terug naar de
.. natuur gegaan. Op dit moment grazen er New Forest pony’s en
.. Schotse Hooglanders.
.. Mossel bestaat tegewoordig uit een boerderij met deel, woonhuis,
.. schaapskooi, hooiberg, veldschuur en theetuin.

- N.P. De Hoge Veluwe (krt. 44 t/m 46)
.. Het bijzondere aan dit park is het contrast tussen dichte bebossing
.. en weidse uitzichten over heidelandschap en zandverstuivingen.
.. We volgen een afwisselende route door het park. Alleen jammer
.. dat de. eerste kilometer van het pad direct langs de weg loopt.
.. Het zou veel aardiger zijn als er een pad 50 m zuidwaarts werd
.. gemaakt.
.. Je kunt tijdens de tocht ook een bezoek brengen aan bijvoorbeeld:
.. het Kröller Müllermuseum, het bezoekerscentrum of het Jachtslot
.. St. Hubertus.

• IJsseldal (krt. 51 en 52)

• Achterhoek (krt. 53 t/m 59)

• Twente (krt. 60 t/m 63)