.
 

.
................ PIETERPAD deel 1
............. Pieterburen – Vorden = 236 km .

Snel naar:

1. Pieterburen  Winsum

2. Winsum  Groningen

3. Groningen  Zuidlaren

4. Zuidlaren  Rolde

5. Rolde Schoonloo

6. Schoonloo Sleen

7. Sleen Coevorden

 

.. 8. Coevorden Hardenberg

.. 9. Hardenberg Ommen

10. Ommen Hellendoorn

11. Hellendoorn Holten

12. Holten Laren (Gld.)

13. Laren (Gld.) Vorden

.Overige info: fotoalbum, etc



Pieterpad:
Het Pieterpad dankt zijn naam aan het begin- en eindpunt:
.. het Groningse dorp Pieterburen en de Sint-Pietersberg bij Maastricht.
De oorspronkelijke route is ruim 35 jaar geleden bedacht en uitgestippeld
.. door twee dames: Toos Goorhuis-Tsjalsma uit Tilburg en Bertje Jens uit
.. Groningen.
.. De vriendinnen, inmiddels overleden, waren fanatieke langeafstands-
.. wandelaars. Ze ergerden zich eraan dat ze daarvoor steeds moesten
.. uitwijken naar het buitenland. Zo ontstond het Pieterpad, dat in 1983
.. in Vorden - halverwege de route - officieel werd geopend.
Ze kozen een route van noord naar zuid door het oosten van het land.
Het is met zijn 498 kilometer de langste wandelroute van Nederland en
.. tevens populairste. Naar schatting 30 tot 50 duizend mensen lopen de
.. route jaarlijks.
.. De twee wandelgidsen, die het traject beschrijven, beleven dan ook
.. herdruk na herdruk.
De meesten (80 procent) wandelen van noord naar zuid.
.. ( Je kunt echter ook van zuid naar noord lopen ).
Zie verder: www.wandelingen.info/.......


Deel 1 omvat 13 dagetappes:

Ik heb ze gegroepeerd in grijze kaders.

Elk kader omvat:
enkele dagetappes met mijn aantekeningen,
een routelijn ingetekend op een basiskaart.
enige landschapsinformatie.

Voor de dagetappes gebruik ik de volgende beoordelingsschaal:
.... - zeer mooi
...- - mooi
.... - matig mooi
.... - niet mooi

.


Hoofdstuk1

1. Pieterburen — Winsum ..... 11 km ........matig mooi.

- Géén supermarktje in Pieterburen.
. Dit is één van de weinige overnachtingsplaatsen zonder.
- Wildkamperen is vanavond moeilijk.

- Extra uitstapje: loop vanuit Pieterburen eerst naar de Waddenzee en
.. terug over 'Het Pad naar het Wad'. Het is gemarkeerd met paaltjes
...en schilderijtjes die door bewoners langs de waddendijk zijn gemaakt.
- Het landschap vandaag is geschikter om te fietsen dan te wandelen.
. Er zijn in dit gebied grote percelen ( zowel akkerland als weiland).
. De route volgt veelal verharde wegen/fietspaden.
- Het riviertje de Pieterbuurstermaar wordt overgestoken over een
. hoogholtje (Dit is een hoog, houten voetgangersbruggetje.
. Omdat zo’n bruggetje relatief hoog is, kunnen er bootjes met vee,
. opgetast hooi of andere vracht onderdoor. Het is een vast bruggetje,
. voor scheepsmasten zou een klap nodig zijn: een ophaalbrug.
. De opgangen van het hoogholtje zijn steil, en wandelaars die onzeker
. ter been zijn zullen zich zeker aan de leuning vasthouden.)
- Je passeert Eenrum waar hoog op de wierde de mooie kerk pronkt
. en smalle straatjes met kleine huisjes het beschermd dorpsgezicht
. bepalen.
- Verder naar Mensingeweer en vervolgens Maarhuizen waar nog
. twee boerderijen en een kerkhof liggen.
- Je eindigt in het allermooiste dorp van Nederland , Winsum , met
.. de gemetselde stenen brug de Boog en waar aan. alles is te zien
.. dat het vroeger een welgesteld dorp was.
- Over het geheel genomen is deze etappe matig mooi.

Winsum en Garnwerd behoren tot de allermooiste dorpen van Nederland. Zie hiervoor:

..... De allermooiste dorpen van Nederland,
..... Quinten Lange,
..... Uitgeverij ANWB, 2020

..... Te bestellen bij:
..... Reisboekwinkel de Zwerver

.


Hoofdstuk2
2. Winsum — Groningen. 19 km .. gedeeltelijk zeer mooi
.. ( Het traject Garnwerd — Wierum is zeer mooi; de rest matig mooi )

- De bochtige weg tussen Winsum en Garnwerd is zéér gevaarlijk
.. voor wandelaars. Wees voorzichtig !
- We passeren oude meanders van het Reitdiep.
- Komen in Garnwerd met zijn mooie molen.
- Vlak ten noorden van Oostum maakt de route een grote omweg.
.. Is dat vanwege een toegangsverbod van een landbouwer ?
.. Het is in ieder geval niet prettig om zover om te moeten lopen.
- Oostum is de meest geschilderde en gefotografeerde wierde van
. Groningen.
- De stad Groningen binnenwandelen viel me reuze mee.
..Daar had ik veel minder van verwacht.
..We kwamen o.a. door het groen van het Noorderplantsoen.

.
Basiskaart rijkswaterstaat.

Landschapsinformatie:

A. Dijkenlandschap:.
smalle strook tussen Pieterburen en Waddenzee:
Het is een jong, weids en open landschap.
Het bestaat uit tegen het oude kwelderland opgeslibde aanwas-
.. vlakten, die vanaf de 11e eeuw vanuit het oude land zijn bedijkt.
De dijken zijn al naargelang hun leeftijd lager (oud) dan wel hoger
...(jong).
Oorspronkelijk was er een strokenvormige verkaveling loodrecht op
.. de dijken. ( Later is die op sommige plaatsen gewijzigd in een groot-
.. schalige blokverkaveling ).
Kenmerkend voor het dijkenlandschap zijn de parallelle dijken die
.. evenwijdig liggen aan de kustlijn.
.. Strook voor strook is het land op de zee veroverd, waarbij aanvankelijk
.. lage kades werden omgevormd tot nieuwe zeedijken.
.. Zo is de kenmerkende reeks van dijken ontstaan: de slaper, de
.. dromer en de waker.
Andere kenmerken zijn de boerderijreeksen en kolken langs slaper-
.. dijken
. ( Kolken zijn restanten van oude dijkdoorbraken. )
Groningen heeft zeer grote watersnoodrampen gekend, waarbij het
.. water tot de stad Groningen reikte. De laatste grote was de
.. Kerstvloed
. van 1717.
.. Bij deze 'vergeten' stormvloed verdronken veel meer mensen dan bij
.. de watersnoodramp van 1953:
.. zie : https://nl.wikipedia.org/wiki/Kerstvloed en vooral:
......... https://historiek.net/kerstvloed-1717-groningen-natuurramp...
Pieterburen is een dijkdorp waarbij de bebouwing gekoppeld is aan
.. de weg die het bochtige tracé van een oude dijk volgt.
.. De oude dijk is hier grotendeels afgegraven.

.
Je staat in het dijkenlandschap ten noorden van Pieterburen en kijkt zuidwaarts
.. over een grote akker naar dat dijkdorp.
Je bent in het gebied ten noorden van Winsum. Hier ligt het land wat hoger
.. ( het Hogeland ! ) en is de zeeklei wat zaveliger. .Daardoor zeer geschikt voor
.. akkerbouw.
.. ( Dit in tegenstelling tot ten zuiden van Winsum waar het land wat lager ligt en
.. bestaat uit zware knipklei. Daar is overal veeteelt. )

. Een weids landschap.
Het riviertje Pieterbuurstermaar is ontstaan uit een kreek die toen er nog geen
.. dijken waren, eb en vloed in het kweldergebied bracht.

B. Wierdenlandschap (van Pieterburen tot Groningen):
Dit landschap is gevormd vanuit de ontginning van de kwelders.
.. De eerste bewoners vestigden zich al eeuwen v. Chr. op de hoger
.. gelegen kwelderruggen (voormalige kusten) en op de oeverwallen
..
van kreken (= afwateringsgeulen op een kwelder).
.. op die hoger gelegen kwelderruggen treffen we ook de oudste
.. wierden aan ( Het zijn woonheuvels met boerderijen, huisjes voor
.. ambachtslieden en een kerk ).
.. Deze kwelderruggen zijn in het relïef niet meer te herkennen, maar
.. wel zichtbaar door de reeksen wierden die daarmee samenhangen.
Het grillige krekenpatroon is nu nog te zien aan de vele bochtige
.. maren (riviertjes), die in de zeventiende eeuw deels tot trekvaarten
.. zijn vergraven. ( Ze zijn ontstaan uit de kreken die toen er nog geen
.. dijken waren, eb en vloed in het kweldergebied brachten.)
.. Deze maren vormen de basis voor de kenmerkende onregelmatige
.. blokverkaveling
.
Vanwege de aansluiting van de oorspronkelijke bewoning bij de
.. natuurlijke kenmerken van het landschap is er buiten de met oude
.. kustlijnen samenhangende wierden een zeer grillig patroon van
.. wierden ontstaan.
De oudste wierden hebben een ronde vorm en een radiaal patroon
.. van boerderijen en huizen rondom het centrum.
.. De jongere wierden kenmerken zich meer door een rechthoekig
.. stratenpatroon.
Aanvankelijk werden de wierden regelmatig opgehoogd.
De aanleg van dijken, ongeveer vanaf de 11e eeuw, betekende dat
.. aanleg en verdere ophoging van de wierden niet langer noodzakelijk
.. was.
Buiten de dorpskommen is verspreide bebouwing bestaande uit
.. boerderijen.
.. In de zware knipkleigebieden overheerst veeteelt, elders de
.. akkerbouw.

C. Dé stad van het noorden.

Voor een stadswandeling zie:
. www.anwb.nl/binaries/content/assets/anwb/pdf/wandelrout......

.
Oostum, een veel gefotografeerde kleine wierde (= terp ) met kerk en kerkhof.



Hoofdstuk3

3. Groningen — Zuidlaren .... 21 km .... matig mooi

- De route loopt ten zuiden van de stad langs de kronkelende
. Drentsche Aa.
. Landschappelijk is dit stukje mooi, maar je hoort wel voortdurend het
. autolawaai van de snelweg A28.
- Ten zuiden van Haren zie je de Hondsrug duidelijk enkele meters
. hoger liggen dan de zandweg, waarop je loopt.
- De Appèlbergen zijn gedeeltelijk moerasvegetatie (o.a. Gagel-
.. struiken).. De paden zijn er zelfs in de zomer modderig.
.. Weer zo'n wanprestatie. van. SBB (Slechtbosbeheer).
- Maak even een uitstapje naar Hunebed G1 Noordlaren ( kaartje 11).
. Dit is het enige hunebed in Groningen.
. (Hunebedden zijn grafkamers gemaakt van enorme zwerfstenen.)
. Meteen hierna verlaten we Groningen en komen in Drenthe.
. (de provinciegrens staat op de kaart: een brede, grijze streepjeslijn).
.
In Drenthe komen we nog langs 3 hunebeddenparen en 2 alleen-
. staand.
-
Na een km wandelen komen we bij het eerste hunebeddenpaar:
. D3 en D4 Midlaren (kaartje 11). Ze liggen in elkaars verlengde.
. Men heeft in de 19 de eeuw zéér respectloos een keuterboerderijtje
. er vlak bijgezet.
. ( We hebben nu langs het Pieterpad al drie hunebedden gezien.
. Er zullen er in Drenthe nog zes volgen.)
- Zuidlaren heeft maar liefst zeven brinken. Het is een mooi dorp.
. De grote Zuidesch bleef helemaal onbebouwd en dat terwijl ze dicht
. tegen het dorpscentrum aanligt. Een prestatie van formaat.
Hoofdstuk4
4. Zuidlaren — Rolde ...... 18 km ...... zeer mooi

- Drinkwater: pas halverwege de route bij Gasteren.

- We wandelen door het Nationaal Park Drentsche Aa.
.. Hier is het oude esdorpenlandschap bewaard gebleven (zie beneden).

- De hele route tussen Schipborg en Rolde is zeer mooi. Het betreft:

.. 1. De beek Schipborgsche Diep met het voetbrugje.

... 2. Het paadje door het bos ten oosten van het voetbrugje.

.. 3. De Gasterse Duinen.
.. .. Ook hier weer een hunebed: Hunebed D10 Gasteren (kaartje 13)
.. .. (Wil je de Struikhei in volle bloei zien, kom dan rond de laatste
.. ... week van augustus. Dit geldt eveneens voor punt 4 hieronder)

.. 4. Het Balloërveld.
... .. Je vindt hier belangrijke archeologisch elementen zoals:
... .. grafheuvels, Celtic field, en Middeleeuwse karrensporen.
. .... Daarnaast een tankgracht uit de 2e Wereldoorlog.
... .. De route volgt helaas op het heideveld weinig mooie paadjes.
... .. Het enigste paadje was ten oosten van het vennetje (pingoruïne)
. .... (zie krt blz 70)

.

Landschapsinformatie:

A. Wegdorpenlandschap op laagveen:
Ten westen van de Hondsrug (krt 9 + 10 wandelgids) ligt het beekdal
.. van de Drentsche Aa met veenweiden.
.. Het is een laagveenlandschap, een open landschap, waarin vrijwel
.. geen bebouwing voorkomt.
Vanaf de 18e eeuw heeft hier vervening plaatsgevonden.
.. Overblijfselen zijn het Paterswoldse meer en op enkele plaatsen
.. petgaten.


.
Veenweide en molen De Helper aan de oostzijde van het Paterswoldse Meer.
Je staat hier bovenop de Hoornsedijk.
.. Dit mooie dijkje is zeer populair bij fietsers, wandelaars en trimmers, vanwege
.. de fraaie uitzichten op het omliggende natuurgebied.

B. Parkachtig esdorpenlandschap.
De stad Groningen is ontstaan als een gewoon esdorp, op het
.. uiterste noordelijke puntje van de Hondsrug.
.. Deze in de ijstijd gevormde zand- en keileemrug stak als een natuur-
.. lijk havenhoofd het kweldergebied in.
.. Aan deze ligging heeft de stad haar bloei te danken.
.. Dankzij de open verbinding met zee groeide deze voorpost van het
.. Drentse achterland uit tot centrale handelsplaats van het noorden.
.. De stad was dermate rijk dat ze ook politiek de zaken naar haar hand
.. kon zetten en de Ommelanden volledig domineerde.
In de stad - om precies te zijn in de Herestraat - begint ook de belang-
.. rijke handelsroute van Groningen naar Coevorden en verder naar
.. Münster.
.. Deze oeroude 'Herenweg' liep over de kruin van de Hondsrug.
.. Het Pieterpad loopt er meerdere malen even mee samen o.a. vanaf
.. het forensendorp Haren.
Ook Haren ligt op de Hondsrug (krt 9 wandelgids) en is ontstaan als
.. een esdorp.
Ten zuiden van Haren heeft de Hondsrug een parkachtig esdorpen-
.. landschap
(krt 9 + 10 wandelgids). Het is een lappendeken van
.. essen, bossen, graslanden en statige bebouwing.

. Een van de zeven brinken in Zuidlaren.

C. Drentsche Aa - gebied ( beken en esdorpen).
Vanaf Zuidlaren loopt het Pieterpad door het dal van de Drentsche Aa.
'De Drentsche Aa' bestaat eigenlijk niet. Alleen een klein stukje in
.. Groningen heet zo. Met 'de Drentsche Aa' wordt een stelsel van beken
.. bedoeld. Alle beken en zijbeekjes dragen hierin een eigen naam. 
.. Ze zijn genoemd naar het dichtstbijzijnde dorp of veld.
In Drenthe wordt een beek nooit beek genoemd, wat bijv. in
.. Overijssel wel het geval is.
.. In Drenthe hebben de smallere beken het achtervoegsel -diepje en
.. -loopje, de wat bredere -diep.
.. Andere namen zijn: stroom, laak of Aa, of
.. ze hebben een eigennaam als Reest, Hunze, Runde of wat anders,
.. maar nooit beek. Zie verder Drentsche Aa.

.• De Gasterse Duinen bestaat uit een stuifduingebied begroeid met heide.
.. Het kent daardoor veel meer reliëf dan het Ballooërveld.

..• Kaartje met de karakteristieke opbouw van het esdorpenlandschap rond 1900.
.• In het esdorp ( rode cirkel ) stonden de boerderijen bijeen.
....Gewoonlijk lagen de esdorpen op de hogere grond direct buiten het beekdal.
.• Ieder esdorp bezat :
. ..
1. Een of meer essen. Ze lag(en) vlak bij het dorp ook op de hogere grond.
. ..
2.Groenlanden (= graslanden). Dit waren de lage beekdalgronden die als
....... wei- en hooilanden werden gebruikt.
....
3. Heide.
....
( Er was niet veel bos meer over rond 1900. Dat was grotendeels veranderd
...... in grasland en heide )





Hunebeddenpaar D17 en D18 (Rolde-N en -Z)

• Deze 2 hunebedden van Rolde liggen ten oosten van de kerk, achter de
.. begraafplaats. Ze behoren tot de bekendste van Drenthe.
Hunebed D17 Rolde-Noord:
.. - Volledig ingestort.
.. - Van de dekstenen rust er nog maar één op de draagstenen.
Hunebed D18 Rolde-Zuid:
.. - Bijna compleet.
.. - Met oorspronkelijk 7 dekstenen is het een middelgroot hunebed.

Ik geef hieronder over hunebed D18 Rolde-Zuid achtereenvolgens:
- een driedimensionaal model,
- een foto noordwaarts kijkend en
- een foto oostwaarts kijkend.
Onder die drie afbeeldingen zet ik telkens dezelfde compacte tekst over haar
1. Kamer, 2. Korte gang, 3. Ovale steenkrans.
Vergelijk telkens de afbeelding en de tekst om een indruk te krijgen.

.
Hunebed D18 Rolde-Zuid:
....... - bovenaanzicht van een driedimensionaal model: https://hunebeddeninfo.nl/#
1. Kamer:
....... -
Oorspronkelijk aantal.... dekstenen d = 7...... ..zijstenen z = 14
...... ...sluitstenen s = 2
....... - Zoals gebruikelijk behoren de dekstenen aan de uiteinden niet
.......... tot een triliet-constructie. Zij rusten namelijk niet alleen op 2 zijstenen,
.......... maar ook nog op een sluitsteen.
.......... De andere vijf dekstenen behoren er wel toe.
2. Korte gang ( in witte rechthoek ):
....... - van de 2 paar gangzijstenen is alleen het eerste paar over ; wel zéér lage.
....... - de gangdeksteen van dat eerste paar is verdwenen.
3. Ovale steenkrans: zoals meestal afwezig.
......... ( Bij steenroof in het verleden verdwenen de kleinere stenen als eerste.
........... Denk aan de stopstenen, de gangstenen en de kransstenen )

.
• Noordwaarts kijkend
.
1. Kamer:
....... -
Oorspronkelijk aantal.... dekstenen d = 7...... ..zijstenen z = 14
...... ...sluitstenen s = 2
....... - Zoals gebruikelijk behoren de dekstenen aan de uiteinden niet
.......... tot een triliet-constructie. Zij rusten namelijk niet alleen op 2 zijstenen,
.......... maar ook nog op een sluitsteen.
.......... De andere vijf dekstenen behoren er wel toe.
2. Korte gang ( in witte rechthoek ):
....... - van de 2 paar gangzijstenen is alleen het eerste paar over ; wel zéér lage.
....... - gangdeksteen van het eerste paar is verdwenen.
3. Ovale steenkrans: zoals meestal afwezig.
......... ( Bij steenroof in het verleden verdwenen de kleinere stenen als eerste.
........... Denk aan de stopstenen, de gangstenen en de kransstenen )


.• Oostwaarts kijkend
.
1. Kamer:
....... -
Oorspronkelijk aantal.... dekstenen d = 7...... ..zijstenen z = 14
...... ...sluitstenen s = 2
....... - Zoals gebruikelijk behoren de dekstenen aan de uiteinden niet
.......... tot een triliet-constructie. Zij rusten namelijk niet alleen op 2 zijstenen,
.......... maar ook nog op een sluitsteen.
.......... De andere vijf dekstenen behoren er wel toe.
2. Korte gang ( in witte rechthoek ):
....... - van de 2 paar gangzijstenen is alleen het eerste paar over ; wel zéér lage.
....... - gangdeksteen van het eerste paar is verdwenen.
3. Ovale steenkrans: zoals meestal afwezig.
......... ( Bij steenroof in het verleden verdwenen de kleinere stenen als eerste.
........... Denk aan de stopstenen, de gangstenen en de kransstenen )



.
Wat is een hunebed:

.

Hunebedden zijn de oudste, zichtbare archeologische
monumenten van Nederland.
Ze stammen uit de Nieuwe Steentijd ongeveer 3000 voor Chr.

Het zijn de collectieve grafmonumenten van een prehistorische boerencultuur ( de eerste boeren hier).
Deze cultuur dankt haar naam, Trechterbekercultuur , aan de karakteristieke vorm van het aardewerk dat in grote hoeveel-
heden in de hunebedden is aangetroffen.
Ooit was deze Trechterbekercultuur over een groot deel van
Noordwest-Europa verspreid. We zien dan ook vlak over de grens
in de Hümmling vergelijkbare grafmonumenten.
 

De grote zwerfstenen die voor de bouw gebruikt werden, zijn
aan het einde van het.Saalien ( ca. 150.000 jaar geleden ) met
het landijs vanuit Scandinavië. aangevoerd.

De meeste hunebedden zijn onvolledig, doordat later alle kleinere
stenen ( stopstenen, steenkrans ) en de dekheuvel zijn verwijderd.
Van het hunebed bleef dan slechts een geraamte over van grote
keien.

Hunebedden waren in feite de oudste grafheuvels die we kennen.
Bij sommige hunebedden is de aanzet van die dekheuvel nog te zien.

In totaal zijn er nog 53 zichtbare hunebedden in Nederland.
Naast de 52 Drentse hunebedden ligt er nog 1 in Noordlaren (Gr.)

Ze liggen in wettelijk beschermde hunebedreservaatjes.
Van tientallen andere is bekend waar ze gestaan hebben, maar die
zijn nu verdwenen.


Hieronder zie je mijn tekening van een middelgroot hunebed met alles
erop en eraan.

.
Vooraanzicht en plattegrond van een middelgroot hunebed ( 6 dekstenen).
Deze tekeningen zijn schematisch.
.. Een realistische plattegrond zie verderop bij hunebed D53 Havelte-West.

In het midden van de zuidelijke lange zijde kwam de
korte gang naar de kamer.
.. Deze korte gang bestond bij een middelgroot hunebed uit
...2 paar gangzijstenen met 1 gangdeksteen op het eerste paar.
• De dekheuvel bestond uit aarde ( of toch ook stenen ? zie foto verderop )
Rond de voet van de dekheuvel liep een
ovale steenkrans.
.. Deze bestond uit enkele tientallen staande kransstenen ( k ).


T-vormige ganggraven:
Onze hunebedden behoren tot het type 'T-vormige ganggraven'.
- ganggraven : omdat ze een gang hebben.
- T-vormig : omdat de plattegrond ( van de kamer met korte gang )
..de vorm van een hoofdletter T met een korte stam heeft.
Zie plattegrond hierboven.

1. Kamer:

Hunebedden hebben een rechthoekige kamer van grote zwerfkeien.
Ze zijn gebouwd van 2 oost-west gerichte evenwijdige rijen zijstenen,
waarbij 2 tegenover elkaar gezette zijstenen telkens 1 zware deksteen
dragen ( trilieten = groepjes van 3 stenen ).
Omdat de eerste en de laatste triliet gemakkelijk om kunnen vallen,
zette men daar geen triliet, maar een groepje van 4 stenen.
(de deksteen rust daar niet alleen op de 2 zijstenen, maar ook op
een sluitsteen ).
Je hebt nu een rechthoekige kamer gekregen met muren en een dak.
Om te verhinderen dat regenwater de kamer insijpelde, vulde men
de gaten tussen zijstenen met stopstenen op.
Deze stopstenen bestonden uit platte stukken gespleten graniet
(zie foto verderop ).
Ook de openingen tussen dekstenen werden afgedekt door platte stenen.
Aan de buitenkant kwam daarover waarschijnlijk een leemlaag en
daar weer overheen een ovale dekheuvel. Deze dekheuvel is nu
meestal verdwenen.
De keienvloer in de kamer lag lager dan het maaiveld en was bedekt
met een laag granietgruis.

2. Korte gang:

De kamer is toegankelijk via een korte gang meestal in het midden van
de lange zijde en bijna altijd gelegen aan de zuidkant.
Deze korte gang staat haaks op de kamer.
Ze bestaat uit 1 tot 2 paar gangzijstenen, al of niet met 1 gangdeksteen.
( De kleine hunebedden met kamers van 2 of 3 dekstenen hebben
slechts een ingang zonder gang.)
De zwerfkeien van de korte gang zijn minder groot dan die van de
kamer. Je moet dan ook kruipend door de korte gang de kamer in.
Of en hoe de ingang werd afgesloten weet men niet.
Een drempelsteen lag in de ingang tussen de zijstenen.

3. Ovale steenkrans:

Over het hunebed werd een ovale dekheuvel opgeworpen.
( De ovale dekheuvel was misschien niet bij alle hunebedden
van zand. Zie bijv. Im Moor versunkene Hünengräber.
Het zou mij niets verbazen als in een aantal gevallen ook de
in Drenthe de ovale dekheuvel uit kleine stenen bestond, maar die
later ook weer als eerste geroofd werden.
Dikwijls omgaf een ovale steenkrans de heuvelvoet.
Deze krans van stáánde stenen sloot aan op de korte gang en
vormde een boog rond de voet van de ovale dekheuvel.


Hunnebedden zijn aanvankelijk gebruikt voor bijzetting van onverbrande
.. doden. Later ook nog voor gecremeerde doden. Sommige hunebedden
.. werden zelfs nog in de bronstijd gebruikt.
Deze grafkamers werden gedurende een aantal generaties gebruikt
.. door bepaalde vooraanstaande families.
De zure bodem in Drenthe heeft vrijwel alle organische resten
.. ( skeletten, hout, touw, linnen kleding, leer ) doen vergaan, zodat
.. slechts de
grafgiften overbleven. Denk daarbij aan:
..
- aardewerk potten met eten en drinken,
.. - bijlen van steen en vuursteen,
...- vuurstenen pijlspitsen,
.. - barnstenen kralen.


Om de hunebedden te groeperen naar grootte (klein, middelgroot, groot)
.. kun je als maat gebruiken de lengte van de binnenzijde van de kamer.
.. Ik gebruik hier een minder nauwkeurige, maar wel gemakkelijker maat:
.. het aantal dekstenen.
.. De Nederlandse hunebedden varieren van 2 t/m 10 dekstenen.
.. ( In Duitsland heeft men nóg grotere. )

.. 2, 3, 4 dekstenen = klein hunebed.
.. 5, 6, 7 dekstenen = middelgroot hunebed.
.. 8, 9, 10 dekstenen = groot hunebed.

..
De lengte van de binnenzijde van de kamer in meters is ongeveer
.. 2 keer het aantal dekstenen. Dus bij 10 dekstenen heb je een kamer
.. van ongeveer 20 m.



.• Bij hunebed D53 (Havelte-West) is mooi te zien hoe een kamer in elkaar zit.
.. Het is een aantal trilieten achter elkaar in een rij.
• Een triliet is een groep van 3 grote zwerfkeien.
.. Je zet twee staande zijstenen schuin naar binnen hellend tegenover elkaar
.. met hun platte kant naar binnen gekeerd.
.. Daar leg je een nog grotere steen, de deksteen, horizontaal bovenop
.. met zijn platte kant onder. Hij vormt het dak (zie foto). ..
• Doordat de platte kanten in de binnenkant van het monument zitten,
.. werd een min of meer gave kamer gevormd.
• De stopstenen ( dry stone walling ) waarmee alle openingen tussen de zijstenen
.. werden dichtgestopt, zijn verdwenen.
• Het keienvloertje is hier van platte stenen, daar zijn vaak ook ronde voor gebruikt.


.
Stopstenen ( platte stukken gespleten graniet) vulden de gaten op tussen
.. de grote stenen. ( Zij dragen dus de dekstenen niet ).
.. Het was droog metselwerk , d.w.z. zonder gebruik van mortel of cement.
.. Dit noemt men dry stone walling (Eng).
• Bij een hunebed had men ook een keienvloertje.

.
• Het hunebed D49 Schoonoord werd bij een latere reconstructie
.. aan de westzijde met een dekheuvel overdekt.

.• Het hunebed D49
Schoonoord heeft een korte gang haaks op de kamer.
.. Ze bestaat uit 2 paar gangzijstenen (z) met 1 gangdeksteen (d) op het eerste paar.

.
• Het hunebed D49 Schoonoord
• Je kijkt hier westwaarts.
De
korte gang heeft kleinere zwerfkeien dan de kamer rechts ervan.
.. Je moet daarom kruipend erdoor naar de kamer ( zie pijl ).
Achter de korte gang zie je de dekheuvel over het westelijke deel
.. van het hunebed en boven en links van de pijl 3 kransstenen.

.
• Plattegrond van D53 Havelte -West.
... zwart = staande stenen ...... grijs = dekstenen ...... wit = ontbrekende stenen.
• We zien hier 9 dekstenen die rusten op 21 zijstenen.
.. Hier zijn 4 trilieten ( zie rode t ).
.. De andere dekstenen rusten op méér dan 2 stenen.
• Omdat de eerste en de laatste triliet in een rij gemakkelijk om kunnen vallen,
.. zette men daar geen triliet, maar een groepje van 4 stenen, namelijk:
.. de deksteen rustend op 2 zijstenen en een sluitsteen.
.. Daarnaast heeft men op nog enkele andere plekken geen triliet gebruikt.
• De korte gang ( zie vierkant ) is compleet, d.w.z. :
.. 2 paar gangzijstenen met 1 gangdeksteen op het eerste paar.

• Van de ovale steenkrans is minder dan de helft nog aanwezig ( de zwarte stenen).

.• Een dekheuvel hoeft niet uit zand te bestaan. Het konden ook stenen zijn.
.. Dit heeft men o.a. ontdekt bij Im Moor versunkene Hünengräber.

. www.geheugenvandrenthe.nl/hunebed

. https://issuu.com/virtumedia/docs/archeologie_mag....

. www.archeologiehuiszuidholland.nl/images/Intranet/p.....




Hoofdstuk5

5. Rolde — Schoonloo .... 18 km .... zeer mooi

- Géén supermarktje in Schoonloo.
-
Drinkwater: meedragen voor de hele dag !

- Rolde heeft op de kerkhof een prachtig hunebeddenpaar:
..D17 en D18 Rolde (zie kaartje 14)
- De beek Andersche Diep, het Meindersveen en het Grolloërveld zijn
...zeer mooi.
- Vanaf de weg N33 tot en met het Groloërveld is de route zéér
...bijzonder. Je ziet in dat hele stuk niet één boerderij of schuur..
...
Drenthe op z'n leegst.
- De kwaliteit van het bos is alleen bij het Meindersveen goed.
..Daar staan ook mooie, volwassen bomen. (Het bos in het begin
...van de route heeft daarentegen alleen jonge bomen. )
- Pas in Schoonloo, met de prachtige brink, komt u weer even in de
...bewoonde wereld.
Hoofdstuk6
6. Schoonloo — Sleen .... 24 km ( lang ! ). matig mooi

- Drinkwaterkraan: pas na 11 km bij huis aan het Oranjekanaal
.
in Schoonoord.

- Centraal in de etappe ligt Schoonoord wat haar ontstaan te danken
. heeft aan de stagnatie bij het graven van het Oranjekanaal door het
. heide- en moerasland. De kanaalgravers en veenarbeiders moesten
. het werk tijdelijk staken en bouwden hier hun plaggenhutten.
-
Bij sommige boswegen gebruikte men veldkeien als 'kinderkopjes'
. om ze te verharden.
- Het bos tot aan De Tweelingen is doorsnee.
..( Alleen vlakbij Schoonloo zie je ook grote, volwassen bomen o.a.
..Douglassparren ).
..Loop daarom liever de volgende alternatieve route:
..1. Ga door de Hoofdstraat zuidwaarts.
..2. Steek de N376 over en loop verder zuidwaarts over het fietspad.
..3. Na 200 m westwaarts De Dennen (een heideveldje) in.
..4. Na 300 m zuidwaarts.
..5 Daarna door het bos naar 't Loomeer (zwemplas) en
..6. tot slot door De Tweelingen (twee veenplassen).
- De Kijl zelf is mooi evenals,
- het weilandje met het Pieterpadmonument (ten zuiden van
..Schoonoord) en
- de Galgenberg (een grote prehistorische grafheuvel) en
..een restantje van een Celtic field (IJzertijd-akkercomplex).
..[spreek uit: Keltik]
- Met kleine omwegen kun je langs:
..- hunebed D49 Schoonoord en
..- het hunebeddenpaar: D50 en D51 Noord-Sleen-N en Noord-Sleen-Z.
- Over het geheel genomen is deze etappe matig mooi.

.

Landschapsinformatie:

Drents Plateau: een esdorpenlandschap.
Het Drents Plateau ( het centrale zandgebied van Drenthe) is in de
.. ijstijd gevormd en bestaat uit een dikke laag grondmorene met een
.. laagje aangewaaid dekzand eroverheen.
Boeren konden er niet veel anders mee dan vee laten grazen, vooral
.. schapen
. Op de hoogste delen van het Drents Plateau (de Hondsrug
.. en de Rolderrug ( beiden grondmoreneruggen) konden de eerste
.. bewoners wel een bestaan opbouwen.
Er liggen daar meer dan vijftig hunebedden. Ze werden 5000 jaar
.. geleden gebouwd van grote zwerfkeien.
.. Dat dit gebied al vroeg bewoond is geweest, blijkt ook uit de vele
.. vondsten als grafheuvels, urnenvelden en Celtic fields
..
[ spreek uit: Keltic ].
Tot ver in de 19e eeuw bestond Drenthe grotendeels uit boomloze
.. heidevelden, stuifzanden en veenmoerassen.
Het gebied was toen en ook nu nog zeer dun bevolkt.
Het bestuur van de nieuwe Republiek vond het gebied in de 17e eeuw
.. te onbelangrijk om het een zelfstandige status te verlenen.
In dit afgelegen gewest ontwikkelde het esdorp zich in de meest
.. pure vorm.
.. Grootgrondbezit was er nauwelijks. De dorpen, georganiseerd in
.. marken, regelden hun zaken zelf, zoals het gemeenschappelijk
.. gebruik van de heidevelden.
In de 20e eeuw veranderde alles. Er kwam kunstmest en het schaap
.. verloor zijn economische betekenis door import van goedkopere wol.
.. De schaapskudden verdwenen na 400 jaar.
.. De marken werden opgedoekt en de heide werd op grote schaal
.. ontgonnen.
.. Staatsbosbeheer plantte er productiebossen ( d.w.z. vakken met
.. bomen van dezelfde soort).
.. Drenthe is hier bijna volledig op de schop genomen op een paar
.. veenresten en heideplassen na.
.. Het Pieterpad loopt dwars door deze veelal eenvormige ontginnings-
.. bossen
.

.
Meeuwenplassen: restant hoogveen en natte heide. ( krt 20 wandelgids).
Begrazing door Galloway runderen.

 

 

 

Boswachterij Schoonloo: ( etappe 6 Schoonloo - Sleen)

.

In deze bossen op het voormalige Schoonloërveld liggen ook restanten hoogveen met vennen zoals De Tweelingen.

Toen in begin twintigste eeuw kunstmest beschikbaar kwam en de
Drentse boeren dus geen schapen meer hoefden te houden vanwege
hun mest, verdwenen de schaapskudden van de heide en werd ze
ontgonnen.

1. De beste stukken werden akkerland (rechtsonder in de kaart).
Gebrek aan mest was er immers niet meer. Zelfs op zand kon je
voortaan aardappels verbouwen.

2. De armere delen van het veld waren ongeschikt als aardappelland,
maar je kon er wel bos maken.
Op deze 'bomenakkers' kwamen dennen, sparren en lariksen te staan
ook enkele soorten snelgroeiende loofbomen zoals de Amerikaanse
eik.


3. De allerslechtste stukken van het veld moesten de ontginners
overslaan. Dit was het geval als het terrein te geaccidenteerd was of
omdat het veld er te nat was.
Zo kon het gebeuren dat deze slechte stukken met hoogveen zoals bij
De Tweelingen nu onze mooiste stukjes natuur zijn.

( Let op ! 't Loomeer is géén ven, maar een zandwinplas die tegenwoordig gebruikt wordt als zwemplas.)




Hoofdstuk7

7. Sleen — Coevorden .... 21 km .... niet mooi

- Ten zuiden van Sleen zie je een groot, open akkergebied.
- En ten westen van de Jongbloedvaart een groot, open grasgebied.
- Het kanaalgehucht Holsloot is landschappelijk maar middelmatig.
- Het esgehucht Den Hool en Dalerveen zijn wel aardig.
- De rest tot Coevorden is niet mooi.
- Het centrum van Coevorden oogt erg arm, zowel de huizen als de
..publieke ruimte.
-
Coevorden is, zoals de naam zegt, gelegen bij een voorde, een
..doorwaarbare plaats.

.

Landschapsinformatie:

Afgegraven hoogveen:
Bij Sleen verlaat het Pieterpad het Drents Plateau en loopt het in de
.. richting van Coevorden en het riviertje de Overijsselse Vecht.
In de laagte tussen het Drents Plateau en de Vecht ontwikkelde zich
.. na de ijstijd een uitgestrekt veenmoeras.
.. Hier en daar staken zandruggen als eilandjes uit het moeras.
Op een ervan ontwikkelde zich de vesting Coevorden.
.. De ondoordringbare moerassen vormden een belangrijke natuurlijke
.. verdedigingslinie. Coevorden lag er middenin. Wie hier Nederland
.. wilde binnenvallen, kon niet om deze vesting heen.
Vanaf de 19e eeuw kwam men echter tot het inzicht dat het ver-
.. dedigen van het nationale territorium langs de grenzen verleden tijd
.. was.
.. De landsverdediging richtte zich op het beschermen van het
.. economische, bestuurlijke hart van het land.
.. Met tientallen steden verloor ook Coevorden na 1850 zijn vesting-
.. status.
De ontginningsmaatschappijen stonden al te trappelen om het
.. hoogveen af te graven. In enkele decennia veranderde het landschap
.. hier volledig.

.
Oude boerderij verbouwd tot woning in dalerveen. 

Dalerveen is een middeleeuwse veenontginning vanuit Dalen. 





Hoofdstuk8

8. Coevorden — Hardenberg .... 19 km .... niet mooi

- Desgewenst sla je deze etappe over door de trein te nemen, want
. het.buitengebied heeft hier veel verspreide bebouwing.
..Voorbij Gramsbergen hoor je óók nog voortdurend autolawaai van
..de N34.
-
Wildkamperen is ten noorden van Hardenberg een probleem.
..Je kunt daar moeilijk een rustige, onopvallende plek vinden,
..doordat het buitengebied er zo dicht bebouwd is en het vele
..grasland je te.zichtbaar maakt. Wil je het toch doen, zet dan de
..tent rond de avondschemering op een stukje gemaaid gras bij
..een waterloop.

- Na Coevorden loop je door het Vechtdal met.de.stroom mee naar
.. Hardenberg.
-
Onderweg passeer je rivierduinen en oude Vechtmeanders.
- Halverwege tussen Coevorden en Gramsbergen verlaat je Drenthe en
..kom je in Overijssel. Zie kaart 27 linksonder.

Hoofdstuk9
9..Hardenberg—Ommen 21 km..grotendeels zeer mooi

- Drinkwaterkraan bij boerderij op de kruising van de Marsweg
..en Koedrift.
- Het is goed wildkamperen in het Vechtdal bij Junne.

- Van de oude kern van Hardenberg is niet veel meer over, maar haar
..ligging aan het riviertje de Overijsselse Vecht is mooi.
-
We lopen door het oostelijke deel van het Vechtdal.
- De eerste 6 km van de wandeling tot en met Rheeze zijn zéér mooi.
..Dat betreft:
..Het pad langs de Molengoot (een oude loop van de Vecht),
..dan de Rheezermaten (maten of maden = hooilanden) en
..tot slot Rheeze zelf ( het is een goed bewaard gebleven esdorpje).
..( Om de gaaf bewaard gebleven brink staan de boerderijen van het
. dorp gegroepeerd.)
- De uitgestrekte Boswachterij Hardenberg stelt erg teleur.
..Het is saai, eenvormig produktiebos,
..SBB (Slechtbosbeheer) heeft hier geen enkele moeite gedaan een
..menging van soorten en leeftijden te bereiken.
..Dat kan veel beter. Denk aan etappe 6, waar je net ten zuiden van
..Schoonloo en bij Heerenkamp ook mooie, volwassen bomen ziet.
- Gelukkig volgt Junne (met stuw en vistrap).
.. Dit is weer zo'n prachtig stuk van het oostelijke Vechtdal.
..(Ook goed wildkamperen hier bij dit riviertje.)
- Het laatste stuk loopt de route door de beboste rivierduinen van
..
Boswachterij Ommen.
..Over korte afstand zijn er grote verschillen tussen de vegetatie van:
..- hooi- en weilanden,
..- de broekbossen langs de Vechtarmen en
..- de zeer droge rivierduinen.
..Ik vond Boswachterij Ommen veel mooier dan
..Boswachterij Hardenberg
. Hier bij Ommen is gemengd bos met
..ook grote, volwassen bomen.
- Slotconclusie van deze dagetappe: voor het grootste deel heel mooi.
..Alleen Boswachterij Hardenberg viel op in negatieve zin.

.

Landschapsinformatie:

Bovenloop Overijsselse Vecht (= ten oosten van Hardenberg):
De Vecht stroomt in de bovenloop door een brede overstromingsvlakte
waar in het Holoceen rivierklei is afgezet.
De rivier heeft een relatief smalle meandergordel en de brede overstromingsvlakte bestaat voornamelijk uit fijner materiaal.
Het Vechtdal vormt bij Hardenberg een soort flessenhals, wat de
afwatering kan hinderen. Het bovenloopse stroomdal overstroomde
voor de werkzaamheden aan de rivier regelmatig, waardoor nutriënten aangevoerd werden.
Hier werd tijdens de Middeleeuwen handig gebruik van gemaakt en het agrarische cultuurlandschap langs de bovenloop bestond dan ook uit
een relatief groot areaal groenland, d.w.z. grasland (hooi- en weiland)
van een goede kwaliteit. Hier kon men ook relatief veel vee mee voeden
dat de bouwlanden van de nodige mest kond voorzien.

.
Het Engelandsche Bosch ten noorden van Hardenberg.

Middenloop Overijsselse Vecht (= Dalfsen - Hardenberg):
De middenloop wordt gekarakteriseerd door de aanwezigheid van een
rivierdal. De Vecht heeft zich na het Weichselien ingesneden in de
pleistocene afzettingen, waarschijnlijk als gevolg van het voorkomen
van een reeks noord-zuid georiënteerde stuwwallen.
Daar waar een rivier de overgang van vlak naar een hooggelegen
landschap passeert, snijdt deze zich vaak in.
De dalbodem bestaat uit holocene zandige tot kleiige afzettingen en
een aantal terrasresten aan de randen van het dal.
Aan beide zijden van het Vechtdal komen grote stuifzandgebieden uit
het Holoceen voor. Het insnijden kan mogelijkerwijs een verlaging van
de grondwaterstanden aan de rand van het dal hebben veroorzaakt,
waardoor deze plekken gevoeliger werden voor verstuiving.
Door het insnijden van de rivier vond er in dit deel van het Vechtdal ook
vrijwel geen overstroming plaats.
Al deze processen vinden hun weerslag in het middeleeuwse cultuur-
landschap. Vergeleken met de boven- en benedenloop was er langs de middenloop veel minder groenland d.w.z. grasland (hooi- en weiland).
Om toch het bouwland te voorzien van voedingsstoffen maakte men
gebruik van heidebeweiding met schapen. De ontlasting van deze
schapen werd gemengd met heideplaggen en gebruikt als mest.
De hoeveelheid heide stond dus in direct verband met het potentiële
areaal bouwland en was zo een onmisbare schakel in het
landbouwsysteem. De gebruiksdruk op de heide was groot en
overexploitatie zorgde voor problemen met zandverstuivingen.
Vooral aan de zuidzijde van de rivier ontstonden zo uitgestrekte
zandwoestijnen.


De ‘ Sahara’ nabij Junne, restant van een voormalige veel grotere stuifzandvlakte.


Typerend voor dit riviertje zijn:
.. 1. De brede dalbodem, waar vroeger een riviertje meanderde.
.......Bij het meanderen van een riviertje maakt het.stromend water
.......bochten.
....... - In de buitenbocht stroomt het water het sterkst. Daar vindt
..........erosie plaats, de oever brokkelt er af. Er ontstaat daar een
.. .......rivierklifje dat gunstig is voor bijv. ijsvogels die daarin een
.. ....... nestholte kunnen.uitgraven.
.. .......- In de daaropvolgende binnenbocht stroomt het water langzamer.
.. .......Daar vindt sedimentatie plaats (afzetting van zand op de bodem).
.. .......Er ontstaat daar een rivierstrandje.
.. .......Op deze manier verandert het riviertje voortdurend haar loop.
.. 2. De rivierduinen of 'belten' zijn ooit in droge tijden aan beide zijden
...... van de rivier opgewaaid. (Deze stuifduinen vormden vestigings-
...... plaatsen voor de landadel, die hier havezaten, lieten bouwen. )


Voor het economische verkeer en de waterhuishouding is het riviertje
.. door de eeuwen heen van groot belang geweest.
.. Tot leed van veel schippers en boeren, was ze nogal onbetrouwbaar,
.. met haar droge beddingen in de zomer en overstromingen in de
.. winter.
In de 20e eeuw is men erin geslaagd het wispelturige riviertje te
.. temmen door het afsnijden van meanders en het bouwen van
.. stuwen
.
.. Deze afgedamde meanders zijn nu vaak bijzondere natuurgebiedjes.
Tegenwoordig is de Vecht op sommige plaatsen weer een
.. halfnatuurlijk riviertje. De stenen bekleding is van de oevers weg-
.. gehaald en het riviertje kan weer vrijelijk stromen. Ze kan weer
.. meanders
gaan maken.



Hoofdstuk10

10. Ommen—Hellendoorn .21 km . grotendeels zeer mooi

- Vandaag komen we op de Sallandse Heuvelrug, waarbij we 3 'bergen'
..beklimmen voor het uitzicht.
- De Besthemerberg (33m) is een voorpost.
- We zien de steilrand waar het riviertje de Beneden-Regge de stuwwal
..heeft aangesneden.
- Voornamelijk over de flanken van de heuvelrug loop je over een eiland
..van bossen en heide in een zee van boerenland.
.. Voor Nederlandse.begrippen steekt de Sallandse Heuvelrug best steil
.. uit het omringende.cultuurland.
- Op de noordflank van de Archemerberg (78 m) staan jeneverbes-
..struwelen
. Het resultaat is een 'wildromantisch' landschap.
- We gaan zuidwaarts over Archemerberg en vervolgens de
...Lemelerberg.
- We dalen af naar het dorp Lemele. Hierna volgt een saai stukje door
..het Lemelerveld. Het is een typische heideontginning met grote
..percelen en lange, rechte wegen.
- Tot slot opnieuw de stuwwal op bij de Eelerberg.
..Hiet staat een gemengd bos met ook grote, volwassen naaldbomen
..erbij. Dus alleraardigst.
- Samengevat: deze etappe is grotendeels zeer mooi.
Hoofdstuk11
11. Hellendoorn — Holten ..... 16 km ..... zeer mooi

- Drinkwater meedragen voor bijna hele dag.

- Bij Hellendoorn westwaarts de stuwwal weer op.
..De eerste kilometer gaat door saai, jong bos, maar de rest van de dag
..
is wel heel mooi.
- Na zéér voorzichtig de provinciale weg N35 overgestoken te zijn,
..loop je via de schaapskooi Twillaar naar de Noetselerberg.
..Daar zijn twee fraaie uitzichtpunten.
- We steken de Rietslenk over. Dit is een gaaf ijssmeltwaterdal.
.. Het is 150.000 jaar geleden uitgeschuurd door het water van de
.. smeltende.gletsjer.
..Op haar helling staat jeneverbesstruweel en op de wat vlakkere
.. bodem eikenhakhout.
- We lopen over de Oude Hellendoornseweg zuidwaarts.
..Deze oude weg is nog steeds grotendeels onverhard.
. Op een steil gedeelte ligt nog een stukje oude bestrating. Het werd
. aangelegd om erosie te voorkomen. Paard en wagen zouden deze
.. barrière zonder verharding niet kunnen nemen.
- Opnieuw een mooi uitzichtpunt: de Holterberg (60 m).
..Je bent er even hoog als op de Noetselerberg, maar de Noetselerberg
..heeft toch iets betere uitzichtpunten.
- De route passeert rakelings het Natuurdiorama Holterberg en
..de Canadese begraafplaats. Ze zijn allebei een bezoekje waard.
- Tot slot een lichte afdaling via de Holter enk (enk = es) naar Holten.
..Holten en de spoorlijn liggen in een laagte in de stuwwal.
..Ten zuiden daarvan liggen nog de Lokereng en Zuurberg, maar deze
..uitlopers van de stuwwal zijn nog maar ongeveer 30 m hoog.

.
Naast een fijnmazig spoorwegnet heeft men ook vrij veel gewone wegen in dit gebied.
Een daarvan kunnen we missen als kiespijn. Het betreft de weg midden over de
.. Sallandse Heuvelrug van Hellendoorn naar Holten. In zo'n klein nationaal park horen
.. geen motoren en auto's te rijden.

Landschapsinformatie:

Sallandse Heuvelrug :
Bij Ommen gaat de route zuidwaarts over de Sallandse Heuvelrug,
.. een in de ijstijd gevormde stuwwal.
.. ( Een stuwwal is een veelal kilometers brede, tientallen kilometers
.. lange en tot vele tientallen meters hoge heuvelrug die grotendeels
.. bestaat uit oudere rivierzanden die zijn opgestuwd voor het
.. gletsjerfront.)
De Sallandse Heuvelrug is 14 km lang en heeft een variabele breedte
.. van ongeveer. 1 tot 6 km.
Haar maximale hoogte is nog geen 80 m en dus lager dan de Veluwe,
.. maar ze heeft toch mooie uitzichtpunten.
De heuveltoppen bevatten grote aaneengesloten struikhei-
.. begroeiingen, met enkele jeneverbesstruwelen en zure vennen.
.. De flanken van de stuwwal zijn grotendeels bebost ( naaldbos,
.. loofbos en gemengd bos van verschillende leeftijden).
Met het Pieterpad passeren we vijf van de heuveltoppen met uitzicht
.. ( zie krt ).
Het deel ten zuiden van de weg Raalte - Nijverdal is Nationaal Park.


.
Panorama Archemerberg.


Lemeler- en Archemerberg.






Stuwwallen omsluiten glaciale bekkens:

1. Stuwwallen zijn de opvallendse landschapsvormen die het landijs
van de Saale-ijstijd heeft achtergelaten. Het zijn doorgaans langgerekte heuvels die door de ijslobben zijn opgestuwd - vandaar de naam.

De grootste stuwwallen liggen in Midden-Nederland op de plek waar
het ijs tot staan kwam. Daartoe behoren o.a. Utrechtse Heuvelrug ,
Oost-Veluwestuwwal, Sallandse Heuvelrug, Montferland, en de
Heuvels tussen Nijmegen en Mook.

Zo'n stuwwal is vele kilometers lang en soms meer dan 100 m hoog.
Dat maakt wel duidelijk welke enorme krachten tijdens de landijs-
bedekking aan het werk zijn geweest.

De stuwwallen zijn meestal opgebouwd uit rivierafzettingen die al
voor de vergletsjering aanwezig waren. De oorspronkelijk horizontaal
afgezette lagen rivierklei, zand en grind zijn omhooggedrukt, gekanteld
en soms geplooid.

2. De glaciale bekkens ontstonden doordat ijslobben zich diep in de
bodem ingroeven. Hierbij ontstonden diepe, langgerekte laagten.
Deze glaciale bekkens zijn na het afsmelten van het landijs opgevuld
met allerlei soorten afzettingen.
.

. Groen = stuwwallen ........................ M = Montferland .........................
Blauw = glaciale bekkens ................ N = Stuwwal Nijmegen-Mook ..
..........................................................
O = Oost-Veluwestuwwal
.......................................................... S = Sallandse Heuvelrug

.......................................................... U = Utrechtse Heuvelrug



Hoofdstuk12

12. Holten — Laren (Gld.) .... 15 km .... matig mooi

-
We lopen zuidwaarts over de flank van de Lokerenk (enk = es).
..Deze vormt samen met de Zuurberg het zuidelijkste stukje van
..de stuwwal. Ze zijn beiden ongeveer 30 m hoog.
- In de buurtschap Beuseberg op de flank van de Zuurberg staan
..prachtige boerderijen.
- We steken de A1 over en lopen naar de Schipbeek.
..Anders dan de naam doet vermoeden is het volgens de
..Stromende Wateren bij Topografische Dienst Kadaster een riviertje.
..Het is op deze plek gekanaliseerd (rechtgetrokken en voorzien
..van stuwen).
..Haar zware dijken zijn beplant met een dubbele rij beuken.
..Ten zuiden van dit riviertje begint provincie Gelderland (zie krt 43).
..(De dikke grijze streepjeslijn in de Schipbeek is de provinciegrens.)
- Er volgt een grootschalige heideontginning uit de dertiger jaren van
..de vorige eeuw. ..Kenmerken daarvan is:
..1. de schaakbordachtige structuur:
.. - rechte, lange wegen,
.. - regelmatige percelering bestaande uit vierkanten en rechthoeken,
..2. de boerderijen zijn allemaal van hetzelfde type.
..Dit deel van de route is niet mooi, maar wel interessant.
- Met Landgoed Verwolde begint een gebied met oude landgoederen,
..afgewisseld met kleinschalig boerenland.
..De anderhalve km lange bosweg van dit landgoed is saai. Je hebt daar
..zeer open bos, waar te veel hout gekapt is.
..Het centrale deel rondom het Huis is wel mooi met ook grote bomen.
..Onder andere de Dikke Boom. Dit is waarschijnlijk de dikste zomereik
..van Nederland. Hij is echter van binnen helemaal hol.
Hoofdstuk13
13. Laren (Gld.) — Vorden .... 14 km .... . mooi

-
Het dorp Laren en de eerste twee km zuidwaarts zijn niet bijzonder.
- Maar dan begint het wandelfeest langs statige landgoederen en
..buitenplaatsen met:
- Groot Dochteren, een buurtschap met verspreide boerderijen en
..Huis 't Ross, een buitenplaats.
..Let ook op het voormalige schooltje bij de spoorwegovergang.
- We steken het Twentekanaal over en het riviertje de Berkel.
..Ten westen van de brug is dit riviertje nog steeds gekanaliseerd,
..maar ten oosten heeft ze weer een natuurlijke loop gekregen met
..bochten, een brede bedding en 'plas-dras' oevers.
- Aan de zuidzijde ligt het mooie landgoed Velhorst.
- Er volgen enkele km's met bos - en akkerland (Het Groote Veld).
..Dit is niet bijzonder, maar dan
..sluiten we af met achtereenvolgens:
- buitenplaats Het Enzerinck,
- Kasteel Den Bramel (met of zonder spook ), en tot slot
- Kasteel Vorden.
..Alles bij elkaar een mooie wandeletappe.

Vorden behoort tot de allermooiste dorpen van Nederland.
Zie hiervoor:

..... De allermooiste dorpen van Nederland,
..... Quinten Lange,
..... Uitgeverij ANWB, 2020

..... Te bestellen bij:
..... Reisboekwinkel de Zwerver

.

 

.

Landschapsinformatie:

Achterhoek :
Bij Holten daalt het Pieterpad af naar Gelderland, naar het beekdal-
.. en kampenlandschap van de Achterhoek.
Je hebt hier een lichtgolvend dekzandlandschap dat via vele beken
.. afwatert op de IJssel.
Het esdorp is ook hier een belangrijke nederzettingsvorm, maar in ..
.. tegenstelling tot Drenthe was er in de Achterhoek een landadel die het
.. voor het zeggen had. Er zijn daarom veel kastelen en landgoederen.
De landadel stond hier ook vestiging buiten de dorpen toe.
.. Het landschap toont daardoor verspreid liggende weilanden,
.. éénmansesjes - de kampen - omzoomd door boomsingels en hout-
.. wallen.
.. Dit fijnmazige landschap is zo bijzonder dat een gedeelte daarvan is ..
.. aangewezen als beschermd Nationaal Landschap.

De acht landgoederen rond Vorden:
Nergens zijn er in de Achterhoek zoveel landgoederen dan rond Vorden.
Het zijn er maar liefst acht. Het Pieterpad passeert er enkele:

Achterhoekse lappendeken:
Het landschap rond Vorden is een lappendeken van:
- akkers (= wit op je kaartfragment),
- grasland
(= lichtgroen) en
- bos
(= donkergroen).
Daar liggen oude hoeven op kleine dekzandruggen. Deze ruggen boden
vaak maar aan één boerderij plek, waardoor ze verspreid liggen.
Een enkel heide- en vennenfragment herinnert aan het uitgestrekte veen
dat tot een eeuw geleden de lage zandgronden bedekte.
Het vele bos is te danken aan de landgoederen, want een jonker zonder
jachtbos is een koning zonder koninkrijk.
Omdat de boeren in de Achterhoek op een perceel nogal snel wisselen
tussen mais en gras, kun je bij het lezen van je topografische kaartfragment
niet op de kleuren wit (= akker; meestal mais) en lichtgroen (= grasland)
afgaan.
De kleur donkergroen (= bos) kun je wel vertrouwen. Bos verandert niet
snel in ander bodemgebruik.


.
Kasteel Vorden.
Het kasteel heeft nog enigszins
het karakter van een versterkt huis.


Hoofdstuk14
Fotoalbum:
. http://home.solcon.nl/mndenharder/Pieterpad01/Pieterpad01.htm


Lengte en tijdsduur van deel 1: .. 236 km.
Als je deze wandeltrektocht met een lichte dagrugzak loopt , terwijl je
.. de hoofdbagage laat bezorgen, kun je het traject in 13 dagen doen.
.. Zie hierboven.
Ga je echter met trekkingrugzak en tent dan heb je zo'n indeling niet
.. nodig. Je bent dan vrij in doen en laten en kunt 's avonds altijd wel een
.. tentplek vinden.
.. Je hebt dan ongeveer 3 dagen méér nodig, omdat je met een trekking-
.. rugzak rond de 15 km per dag aflegt.


Routemarkering in het terrein:
Voor Nederlandse begrippen is ze goed.
Als je op de
markeringen in het terrein let en zo nu en dan de kaartjes
raadpleegt in je wandelgids, loop je dit pad probleemloos.
De markering is echter minder nauwkeurig dan de Duitse, Franse of Engelse.


Moeilijkheidsgraad:
Lichte wandelingen.


.
Anders dan Fokke & Sukke ben ik van mening:
...- - dat het geen afzien is, maar slechts lichte wandelingen zijn
....... (er zijn wel enkele lange etappes) en
.... - dat het ook geen kutpad is, maar een mooi pad.


Percentage onverharde route: .. %
Op de kaartjes zijn de
onverharde gedeelten weergegeven door een
rode
streepjeslijn en de verharde door een rode doorgetrokken lijn.


Bevoorrading:
Levensmiddelen: Alle overnachtingsplaatsen hebben een supermarktje,
.. behalve Pieterburen en Schoonloo.
Ik heb dat bij die etappes ook vermeld.
Drinkwater: Er waren meestal voldoende huizen onderweg, waar je dat
.. kunt
vragen. Enkele dagetappes moest je drinkwater goed plannen.
.. Ik heb dat bij. die desbetreffende etappes aangegeven.



ANWB Campings:
Zie voor een overzicht anwb.nl/nederland



Wildkamperen:
Een nachtje bivakkeren ('s avonds de trekkerstent opzetten en 's morgens weer afbreken) is geen probleem. Slechts enkele keren was het moeilijk een goede plek te vinden. Ik heb dat bij de desbetreffende dagetappes vermeld.

.
Mensingeweer met molen 'Hollandse Welvaart' (een achtkante bovenkruier met stelling ).
Op de voorgrond het Mensingeweersterbalkje over het Mensingeweerster Loopdiep.


.
Groningen: Hooge der A en daarachter de toren van de A-kerk.

.
Het riviertje de Schipbeek.
Haar naam en de foto wijzen allebei niet op een riviertje. Toch is het dat formeel.

Hier op de foto doet het riviertje eerder denken aan een afvoerkanaal. Ze is rechtgetrokken
.. en voorzien van stuwen. Daarnaast heeft ze langs de oevers brede steunbermen voor
.. de onderhoudsmachines.


Routewijzigingen:
. www.pieterpad.nl/


Openbaar vervoer en pleisterplaatsen:
De wandelgids blz. 182 e.v.
www.klaaswebsites.nl/Pieterpad/index.php?kaart=01


Welke stromende wateren onderweg ?
We passeren tijdens het Pieterpad zowel beken, riviertjes als rivieren.
Aangezien wandelgidsen deze dikwijls fout benoemen hier een korte uitleg.
Als vuistregel geldt:
Beken : .... op nagenoeg alle plaatsen doorwaadbaar.
................. Voorbeelden: Drentsche Aa, Schipborgsche Diep.
Riviertjes: op slechts enkele plaatsen doorwaadbaar.
................. Voorbeelden: Pieterbuurstermaar, Mensingeweerster Loopdiep,
................. Winsumerdiep, Overijsselse Vecht, Beneden-Regge, Schipbeek,
................. Berkel (dus de Schipbeek is géén beek ! )
Rivieren :. breedte meer dan 25 m.
................. Voorbeeld: Reitdiep.
Zie verder: www.clo.nl/sites/default/files/infographics/1401_003k_......


Eindbeoordeling:
Het is niet het mooiste langeafstandspad van Nederland.
.. Die eer valt te beurt aan het Trekvogelpad.
.. Het Pieterpad eindigt op de tweede plaats.
Het is echter wel een uitstekend verzorgd pad, d.w.z.
.. met goede markering in het terrein, ideale dagetappes,
.. goede wandelgidsjes, etc.
.. Ideaal voor degene die zijn eerste pad wil lopen in Nederland.

Websites:
. www.pieterpad.nl/ (officiële website)

. http://nivon.nl/pieterpad-1-en-2/ (website van het Nivon)



Wandelgids:

. Pieterpad deel 1 Pieterburen - Vorden....
.... Uitg. Nivon 2015, negende druk

.
.


Te bestellen bij:
Reisboekwinkel de Zwerver ( webshop voor reisgidsen en landkaarten) 




Overnachting:

Voor mooi gelegen vakantiehuisjes in de natuur
ga je naar Natuurhuisje.nl

.



... Deze wandelsite is niet-commercieel, onafhankelijk en gratis.
... Dat is enkel mogelijk door steun van de bezoekers.
...
... Heb je hier goede info gevonden, toon dan je waardering door een
... kleine donatie voor het vele werk.
... .Zo kan de website ook gratis blijven en uitgebouwd worden!

............................................... .
... • Betaal met deze knop in een paar klikken via je eigen PayPal-saldo.
... • Heb je zelf nog geen PayPal-rekening, dan kun je toch via PayPal
...... vanaf j
e creditcard geld overmaken.

....Uiteraard kun je ook doneren door overschrijving op mijn
.. ING-bankrekening:

.. IBAN : NL38 INGB 0003 5057 89
.. BIC : INGBNL2A
.. t.n.v. P. C.M. Smulders.



Weet je aanvullingen en verbeteringen van deze tekst?
Graag een e-mail naar:

.

 

. .... . .... .

LAATST BIJGEWERKT : 7-1-2019