.
TOVDAL *
Wild dal met bevers en elanden in Austheiene
(ten oosten van het Setesdal)

Uit de collectie
Dagwandelingen Zuid-Noorwegen
www.pietsmulders.nl/noorwegen.



... ..Groen= bos .....Grijs= open gebied
..... Blauwe horizontale lijntjes= veen
Dit kaartfragment is voldoende. Je hoeft dus geen turkart te kopen.
Een goede kaart van heel Noorwegen vind je op www.norgeskart.no


... ..Groen= bos .....Blauw= veen
Rjukanlia = de Rjukan helling (de helling tegenover de waterval)

Belangrijke gegevens:

Dale Ånebjør v.v.:
↑ 2.30 + ↓ 2.10 = 4.40 uur (zuivere looptijd).
Je stijgt in het eerste stuk tot de waterval 160 hm, waardoor heen een beetje langer duurt dan terug.
Een mooie dagwandeling met genoeg tijd om op je gemak rond te kijken en een pauze te maken bij Ånebjør.

Heen-en-terugwandeling vanaf boerderij Dale noordwaarts door het Årdalen naturreservat.
Dit is het wilde, bovenste deel van Tovdal. Dit dal ligt ten oosten van het Setesdal en evenwijdig eraan. Het gedeelte voorbij de waterval is alleen bekend bij Noorse natuurliefhebbers.
Je bezoekt de Rjukanfossen en vervolgens de voormalige seter Ånebjør.

Grotendeels lichte wandeling.
Alleen het eerste stuk tot aan de waterval is middelzwaar. De rest van de dag is allemaal lichte wandeling.

Voorbij de waterval ontbreekt markering in het terrein en is plaatselijk het pad onduidelijk.
Blijf waar mogelijk bij de oever van de rivier, dan kun je niet verdwalen.

De vegetatie is niet hoog en dicht. Je komt dus goed vooruit tijdens de wilde doorsteek.

In dit dal heb je een uniek wildernisgebied met een mengsel van:
- oerbos ( boven op de hellingen),
- voormalige seters (zomerboerderijen) en
- een rivier met meertjes en een waterval.

De rivier stroomt er nog vrij en er is nog geen lelijke bosbouwweg aangelegd.

De waterval heet de Rjukanfossen (= de "rokende" waterval). Dit is voor Noorse begrippen maar een middelmatige waterval met slechts een valhoogte van 45 m en de moeite van de wandeling eigenlijk niet. Het gebied ten noorden van de waterval is het doel van deze wandeling. Daar is een mooie wildernis met voormalige seters (zomerboerderijen).

Mooie flora en fauna in het noordelijke deel. Bevers en elanden lieten zich ook overdag zien. Ik vind de natuur hier net zo mooi als in het Aurlandsdalen, maar wel wat minder ruig.

Onderweg kun je op voldoende plaatsen water nemen dat zonder koken drinkbaar is.

Je kunt hier ook een mooie meerdaagse wandeling maken als je 's middags aanloopt en de tent meeneemt. Zet de tent bij Ånebjør en loop de volgende dag met alleen een dagrugzak verder noordwaarts heen en weer (tent met inhoud kan probleemloos bij Ånebjør achter gelaten worden).

ANWB Campings:
Zie voor een overzicht anwbcamping.nl/noorwegen

Wildkamperen:
In Noorwegen mag je kamperen in de vrije natuur (allemansrecht). Zet je tent maar op een leuke plek langs een rivier of meer. Zoek wel een rustig, afgelegen plekje minimaal 150 m van een huis of hut.

Belangrijke boomsoorten in Noorwegen:
Zie hier.

Aanrijroute: .
Rijd over weg 41 naar Dølemo, volg wegwijzer Tovdal.
Rijd tot de parkeerplaats op het einde van de weg in Dale.

Routebeschrijving: .
Rijd naar de parkeerplaats (met informatiebord) bij boerderij Dale aan het einde van de weg.
Wandel daar over twee betonbruggen en vervolgens aan de westkant van de rivier Tovdalselva over een duidelijk pad in ongeveer 40 minuten naar de waterval Rjukanfossen.
Het pad was in 2020 blauw gemarkeerd, maar zelfs zonder markering zou je het goed kunnen volgen, omdat het zo druk belopen is.
De steile rotswand aan de oostzijde van de rivier heeft net als de wanden in Setesdal en Viglesdalen afbladdering (exfoliation (eng.). Losgeraakte rotsblokken storten daar naar beneden en hopen zich op in een puinhelling aan de voet.
Halverwege de wandeling naar de waterval kijk je over de rivier noordwaarts en zie je ca. één kilometer verderop al de rook (=mist) van de waterval boven de bomen uit.
Tegenover de waterval is de helling permanent nat. Daar slaat de "rjukan" ("rook"; motregen) van de waterval neer.
Aan de noordzijde van de waterval kun je over een pad en kale rots ( waar door de vele wandelaars de vegetatie verdwenen is) naar een uitzichtpunt met twee bomen. Daar krijg je de waterval redelijk goed te zien.
Enkele honderden meters voorbij de waterval bevindt zich een kleine hengebru een beetje verborgen achter een heuveltje. Ga daar naar toe.
Als je op deze hangbrug staat, zie je in de verte weer een hangbrug (boven een klein watervalletje in een kloofje). Ga ook daar overheen en loop vervolgens linksaf (noordwaarts) langs de rivier.
Vanaf hier is de route niet meer gemarkeerd. Wel was het pad in 2021 nog overal zichtbaar.
Op twee plaatsen ben je gedwongen het oeverpad langs de rivier te verlaten vanwege een hindernis langs de oever:
De eerste keer bij een veentje met een beverhut. (Dit veentje ligt op de plaats waar een een beek in de rivier uitmondt). Bij hoge waterstand in het veentje en beek, moet je ca. 50 meter oostwaarts lopen tussen de heide met enige Grove dennen, Jeneverbessen en Zachte berken (zie bovenstaande kaart).
De tweede keer is bij de plek waar een heuvel steil in de rivier eindigt. Loop daar aan de oostzijde van de heuvel door een pasje.
Hoe verder noordwaarts je komt, hoe minder bang de dieren voor mensen zijn. Toen ik daar liep, zwom een bever op 7 meter afstand en keek mij langdurig nieuwsgierig aan.

Let op !
Op de terugweg moet je na het veentje onmiddellijk weer de oever van de rivier opzoeken. De rivier maakt daar een scherpe bocht en wat verderop zie je daar de hangbrug. Als je dit niet doet en rechtdoor blijft lopen, kun je verdwalen in de wildernis ten oosten van de Rjukanfossen.



De rivier Tovdalselva vlak bij de parkeerplaats.


Op het pad langs de rivier Tovdalselva op weg naar de Rjukanfossen.

De "rook" (=motregen) van de waterval slaat aan de westzijde van de rivier op de met hoge grassen begroeide hellingen neer. Alles was daar permanent nat.


Het uitzichtpunt bij de twee bomen ten noorden van de waterval. Hier krijg je de Rjukanfossen (= de "rokende" waterval) zo goed als het kan in beeld.
Ze heeft een vrije val van 45 m.


Bij de tweede hengebru steek je een rivierkloofje over. Onder het brugje bevindt zich een watervalletje.


Soms verbreedt de rivier zich tot een meer.
Tijdens de wandeling over het pad langs de oever kun je regelmatig de oeverloper horen met zijn tsie-wie-wie-wie roep.


Een van de beverburchten langs de oever van de rivier. De ingang bevindt zich onder water.


De bever is de bouwmeester onder de zoogdieren. Hier zie je een kleine dam van meer dan 1 m hoogte. Er zijn hier ook kanaaltjes. Deze laatsten gebruiken ze voor het transport van stammetjes naar hun hutten en dammen.


De voormalige seter (zomerboerderij) Ånebjør.
Onder de bouwval woonde in 2021 een grote adder. Hij lag te zonnen op het platgetreden gras en verdween snel onder de hut toen ik aankwam.
Links van de foto is een mooi strandje om te pauzeren.


Hier in het noordelijke deel kwam een bever uit nieuwsgierigheid naar me toe zwemmen om op enkele meters afstand mij aandachtig te bekijken.

..Deze wandelsite is niet-commercieel, onafhankelijk en gratis. Dat is enkel mogelijk door steun van de bezoekers. Heb je hier goede info gevonden, toon dan je waardering door een kleine donatie voor het vele werk. Zo kan de website ook gratis blijven en uitgebouwd worden! ...................... Betaal met deze knop in een paar klikken via je eigen PayPal-saldo. Heb je zelf nog geen PayPal-rekening, dan kun je toch via PayPal vanaf je creditcard geld overmaken. Uiteraard kun je ook doneren door overschrijving op mijn ING-bankrekening: IBAN : NL38 INGB 0003 5057 89 BIC : INGBNL2A t.n.v. P. C.M. Smulders. ....

LAATST BIJGEWERKT : 25-1-2021.